Sean Penn - Næstbesti leikari í heimi

Sean Penn er frábær leikari og sennilega einhver jafn besti kvikmyndaleikari samtímans.

Ég féll fyrir honum strax þegar hann lék dóphausinn Spicoli í Fast times at Richmont high (1982) sem er ógleymanleg háskólaköltmynd.

Hann var líka flottur í Bad Boys (1983) og hann hélt uppi stríðsmyndinni Casualties of War (1988) sem vondi gaurinn.

Í myndinni The Falcon and the snowman(1985) sýndi hann þó fyrst hvers megnur hann var og hefði vel átt inni óskarstilnefningu sem svikahrappurinn Daulton Lee þótt hann hefði ekki átt verðlaunin skilið.

Penn er nefnilega leikari sem alltaf virðist skila næstbesta hlutverki ársins.

Hann var með næstbesta hlutverkið árið 1995 sem Poncelet hinn dauðadæmdi í Dead man Walking á eftir óskarsverðlaunahlutverki Nicholas Cage í Leaving Las Vegas.

Jafnvel í eins lélegri mynd og HurlyBurly (1998) átti Penn stórleik, en ekki eins góðan og Ian McKellan í Gods and Monsters.

Árið 1999 var Kevin Spacey með besta hlutverkið sem gaurinn sem snappaði en varð um leið heilbrigður í American Beauty, en Penn með næstbesta hlutverkið í Sweet and Lowdown þar sem hann lék einmitt næstbesta gítarleikara heims.

Túlkun Penn á hinum þroskahefta Sam í I am Sam (2001) var ekki alveg eins áhrifamikil og túlkun Russels Crowe á geðklofanum með fallega hugann í A Beautiful mind.

Ég verð líka að viðurkenna að mér þótti Ben Kingsley eiga besta hlutverk ársins 2003 sem tilfinningabældi músliminn Massoud Behrani í House of Sand and Fog en Sean Penn átti næstbesta hlutverkið  sem skaphundurinn Markum í Eastwood myndinni Mystic River sem hann svo hlaut óskarinn fyrir.

Og núna fær Sean Penn óskarsverðlaunin á ný sem Milk í Milk en hefur horft á flest önnur verðlaun renna til Mickey Rourke í The Wrestler þetta árið.  Ég á eftir að sjá báðar myndirnar en ætla að ná þeim í þessari viku og sjá hvort Penn sé enn og aftur með næstbesta hlutverk ársins, eða ekki.

Viltu vinna milljarð? sigraði

Spennandi samanburður

Svo virðist sem að öll kvikmyndaverðlaun fyrir enskumælandi myndir séu hægt stígandi undirverðlaun fyrir óskarinn.  Og væri einkennilegt ef Slummdog millionair, Kate Winslet og Mickey Rourke fari ekki heim með óskar eftir BAFTA.

     

Ég las skemmtilega gein þar sem verið var að bera saman Mickey Rourke og Marlon Brando í New York Magazine.

Mér þótti það aðallega skemmtileg lesning vegna þess að ég hef verið að hugsa um þennan samanburð sjálfur. Báðir leikararnir eru dæmigerðir "Hollywood Bad boys", þvöglumæltir með sjálfseyðingarhvöt á háu stigi og höfðu súpersexappíl strax í fyrstu myndum sínum en löskuðu á sér andlitin í boxi. 

Reyndar var Brando bara að æfa með félaga sínum á meðan Rourke gerði feril úr því að láta hamra á andliti sínu. Hins vegar harðneitaði Brando að láta laga á sér nefið þegar félagi hans braut það í ógáti.  Brando hafði ætíð fyrirlitið hve fallegur hann var og brotið nef gaf honum nýjan karakter.  Hann minnist meira að segja á brotið nef sitt í myndinni On the Waterfront (þar sem hann lék uppgjafa boxara). Og er augljós munur á nefi Brandos í þeirri mynd og í t.d. í A Streetcar named desire.

Við þetta bættist svo átfíkn og eiturlyf. Engu að síður að þá hefur Brando verið minn uppáhalds leikari síðan ég sá On the Waterfront fyrst á unglingsárunum. Og eftir Last Tango in Paris var ekki aftur snúið með Marlon Brando í efsta sætið.

Fast á hæla hans á þeim árum kom Mickey Rourke. Hann var þá nýr og oft líkt við Brando sem þá var lifandi goðsögn og hættur að leika.

 Rourke var ofursvalur, eins og Brando, í Diner, Pope of Greenwich village og Rumble Fish. Ég var líka heillaður af honum í The Year of the Dragon (en hef ekki séð myndina síðan á unglingsárunum, svo að hún kann að vera slakari en mig minnir). Toppurinn er Barfly. Þar sýndi Rourke svaka takta, enda lék hann listamann með sjálfseyðingarhvöt á háu stigi.

Líkt og Brando, að þá hvarf Rourke af sjónarsviðinu um tíma, en ólíkt Brando að þá varð hann ekki goðsögn.  Hann gleymdist bara en vaknaði aftur til lífsins í Sin City (bjargaði þeirri mynd gersamlega) og er augljóslega búinn að sanna sig á ný í The Wrestler (Djö... hlakka ég til að sjá hana).

Brando átti reyndar fjóra Gullhnetti (eftir 9 tilnefningar), fjórar BAFTA styttur (eftir átta tilnefningar) og tvo óskara (eftir átta tilnefningar) í fartöskunni þegar hann dó.

Rourke hefur nú fengið sinn fyrsta Gullhnött og fyrstu BAFTA verðlaun og fær vonandi sinn fyrsta óskar síðar í mánuðinum.

Slumdog Millionaire með sjö BAFTA verðlaun

Aumingja Ríkarður

Í tilefni þess að Frank Langella er tilnefndur til óskarsverðlauna fyrir túlkun sína á Richard Nixon og að við búum við gerspillt stjórnmálaflokkakerfi langar mig til að rifja upp teikningar Philips Gustons af Richard Nixon sem listamaðurinn gerði snemma á áttunda áratugnum þegar Nixon var forseti BNA.  Teikningarnar voru svo gefnar út í bók sem ég er svo sæll að hafa fest á kaup fyrir nokkrum árum.

Philip Guston var abstraktmálari sem sveik málstaðinn undir lok sjöunda áratugarins og fór að mála rammpólitískar fígúratífar myndir með skoplegu ívafi.   

Þessar myndir listamanns sem var þekktur fyrir liti og formleysi fór fyrir brjóstið á mörgum og hann var útskúfaður (nema eitt gallerí hélt tryggð við hann) allt þangað til að fulltrúar nýja málverksins uppgötvuðu verk hans á ný.  Þ.á.m. voru þessar frábæru teikningar af Richard Nixon.

Bókin sem gefin var út heitir "Poor Richard" og þess má geta að gælunafn Richards Nixons var "Dick" og túlkar Guston andlit þáverandi forseta Bandaríkjanna með þeim hætti.

         

Benjamin Button með flestar tilnefningar

Skilaboð utan úr geimnum

Sá The Day the Earth Stood Still í gær. 

Fyndið að hafa róbótann þetta gamaldags útlítandi, svona til að fylgja hinni sígildu og samnefndu B-mynd frá 1951 (sjá mynd t.v.). En svo leystist hann bara upp í allt öðruvísi vopn en sá gamli. 

Það var annars flott atriði þegar hann byrjaði á dómsdags upplausninni, vantaði bara rödd Arnolds Schwartzeneggers -"I am GORT, prepare to die", til að fullkomna atriðið.

GORT var óneitanlega ljósi punkturinn í myndinni.  Og gott að vita að Bach virkar betur en basúkka á ógnandi geimverur.

Svo voru skilaboðin frá geimverunni Klaatu eitthvað svo þægilega skýr.  -Burt með auðvaldið, spillinguna og græðgina, kjósið Vinstri græna annars tortímir GORT ykkur.

Hungur Steve McQueens verðlaunuð

Fyrir myndlistarunnendur að þá má bæta við þessa frétt um (ó)sigur Smáuglana hans Rúnars að breski myndlistarmaðurinn Steve McQueen (já, hann heitir sama nafni og leikarinn frægi) hlaut The discovery award á Evrópsku kvikmyndahátíðinni fyrir myndina Hunger.

Þetta eru sömu verðlaun og McQueen hlaut á kvikmyndahátíðinni í Toronto fyrir skömmu, auk þess hlaut myndin Camera d´or verðlaunin á Cannes hátíðinni í sumar.

McQueen er heimsþekktur myndlistarmaður. Hann er fyrrum Turner verðlaunahafi og verður fulltrúi Breta á Feneyjartvíæringnum á næsta ári.

Hunger er fyrsta kvikmynd McQueens (þ.e. framleidd fyrir kvikmyndahús) og ég hlakka rosalega til að sjá hana.

HÉR má sjá sýnishorn úr myndinni.

Smáfuglar fengu ekki verðlaun

Hinar einu sönnu hryllingsmyndir

Undanfari hrollvekja er expressjónisminn sem birtist í sinni ógurlegu mynd í málverkum Edwards Munch, Emil Nolde, Kathe Köllwitz o.fl. fyrir og um aldarmótin 19. og 20. Og voru það hryllingsmyndir síns tíma.

           Edward Munch gerði slatta af vampírumyndum í grafík og málverk. Eitt þeirra má sjá í Listasafni íslands þessa dagana.  Myndin sem ég birti hér er frá árinu 1902 og er í sömu myndröð og sú sem er til sýnis í listasafninu.  Myndin til hægri er eftir Emil Nolde og er frá árinu 1911.

Til þessara listamanna horfðu svo þýskir kvikmyndagerðarmenn eins og Robert Weine (Das Cabinet der Dr. Calgari,1920), Fritz Lang (Der Mude Tod, 1921 og Metropolis, 1927 ) og F.W. Murnau (Nosferatu, 1922) og sóttu ímyndir og andrúm í málverk þeirra.

Expressjónisminn er því örlagavaldur á hrollvekjur samtímans.

Ég hef alltaf gaman að svona vinsældarlistum sem ég er að hengja mig við og mér sýnist þetta nú vera bara topp tíu listinn hans Bigga.  Engin frekari könnun eða úttekt.

En sem einlægur aðdáandi sígildra svarthvítra mynda að þá vantar auðvitað helstu hrollvekjur sögunnar á listann. 

það er t.d. glæpur að setja ekki Nosferatu á hrekkjarvökukvikmyndalista. Hún er alger snilld og líka undirstaða fyrir svo margar seinni tíma hrollvekjur.

Og ekki má heldur gleyma Bride of Frankenstein (James Whale, 1935). Karloff útgáfan af Frankenstein er Hrekkjavökuímynd "from hell", auk þess er þetta ein besta hrollvekja sem sést hefur á hvíta tjaldinu.

Spurning líka um Young Frankenstein (Mel Brooks, 1974).

10 bestu hrollvekjurnar fyrir Hrekkjavöku

Of og van hjá kvikmyndaleikurum

Ætla aðeins að halda áfram með vangaveltur um ofmetið - vanmetið og færa frá myndlist og kvikmyndum yfir í kvikmyndaleik.  

Ofmetnasti leikarinn:  Sennilega á Arnold Schwartzenegger skilið titilinn "ofmetnasti leikari allra tíma", en ég held að honum hafi bara aldrei verið tekið alvarlega sem leikara.  Var bara fínn fyrir "blockbustera".

Charlton Heston var ofmetinn sem og Gregory Peck, hvað þá Richard Gere.  Ég held þó að Tom Hanks sé ofmetnasti leikari allra tíma (finnst hann samt nokkuð góður leikari).

Vanmetnasti leikarinn:   Paul Giamatti er vanmetnasti leikarinn í dag. Nýtur vissulega virðingar en fyrir mitt leyti er hann einhver sá allra besti á tjaldinu núna.  Það er þó ekki komin reynsla á hvort hann sé vanmetnasti leikari allra tíma.  Þar bítast nokkrir um bitann.

Malcolm McDowell er vanmetinn leikari.  Hann var magnaður í A Clockwork Orange (Stanley Kubrick, 1971) og O Lucky man (Lindsey Anderson, 1973). En síðan hafa bara verið lítil aukahlutverk í boði.

Claude Rains er dæmi um frábæran leikara sem var fastur í aukahlutverkum. Kannski var hann of lágvaxinn fyrir aðalhlutverk í Hollywood eða bara ekki nógu "macho".  Hann tók þó nokkur og skilaði t.d. The Invisible man (James Whale, 1933) frá sér með endemum. 

Anton Walbrook var líka vanmetinn leikari. Frábær í The Red Shoes(Powell & Pressburger, 1948) og La Ronde (Max Opuls, 1950).

James Earl Jones, sem í dag er sennilega þekktastur fyrir að ljá Svarthöfða rödd sína í Star Wars myndunum er vanmetinn leikari með mikla nærveru. Hann varsúper-flottur sem Jack Johnson, fyrsti blökkumaðurinn til að verða heimsmeistari í boxi, í myndinni The Great white hope (Martin Ritt, 1970)  

Ég ætla þó að láta titilinn "Vanmetnasti leikari allra tíma" í hendurnar á Peter Lorre.  Hann skilaði allsvakalegu hlutverki  í hini frábæru  M (Fritz Lang, 1931). Hún var Þýsk en Lorre vakti heimsathygli fyrir túlkun sína sem fjöldamorðinginn ógurlegi. Lorre var lágvaxinn og ófríður og þegar hann flutti til Hollywood fékk hann aðalhlutverk í nokkrum Hrollvekjum, s.s. Mad Love (Karl Freund, 1935) þar sem Lorre sýndi aftur snilldarleik. Síðan færðist hlutverkaúrvalið yfir í aukahlutverk í nokkrum Bogart krimmum og að lokum var það aukahlutverk í B-hryllingsmyndum. Lorre var engu að síður meiriháttar leikari og sérstæður.

Ofmetnasta leikkonan:  Jennifer Jones var algerlega ofmetin á sínum tíma en flestum gleymd núna þannig að það er varla hægt að segja hana ofmetna lengur. Í dag er það Angelina Jolie. 

Julia Roberts sækir fast að titlinum ofmetnasta leikkona allra tíma en ég held að Elizabeth Taylor sé sú ofmetnasta gegn um tíðina (Finnst hún samt nokkuð góð leikkona).

Vanmetnasta leikkonan:    Shelley Duvall er dæmi um vanmetna leikkonu. Hún átti stórleik í 3 women(Robert Altman, 1977) og ótal ógleymanleg aukahlutverk. 

Russell virðist mér hreinlega vanmetið nafn í stéttinni. Fyrst ber að nefna Rosalind Russell. Hún var æðisleg í His Girl Friday (Howard Hawks, 1940) og Auntie Mame (Morton daCosta, 1958). Hin er Theresa Russell. Hún fer í sama vanmetna hóp og Barbara Hershey og Jennifer Jason Leigh.

Kerry Fox er líka vanmetin leikkona. En er af sama kliberi og t.d. Cate Blanchett.

Það væri freistandi að segja Dorothy Dandridge vanmetnustu leikkonu allra tíma. Hún var meiriháttar en lítið var um bitastæð tækifæri fyrir hörundslitaða leikkonu á fimmta og sjötta áratugnum.  Hins vegar er valið auðvelt fyrir mitt leyti. Vanmetnasta leikkona allra tíma er Louise Brooks.

Louise Brooks var Bandarísk en gerði sínar bestu myndir í Evrópu. Má þar nefna Kassa Pandoru (G.W. Pabst, 1929) og Dagbók glataðrar stúlku(G.W. Pabst, 1929).

Í báðum myndunum leikur hún vændiskonu, en undir mjög ólíkum kringumstæðum.  Brooks er stórkostleg í þessum hlutverkum og svakalega ögrandi.  þetta er jú á þögla tímabilinu.

Brooks gerði líka myndir í Bandaríkjunum en augljóslega hentaði henni betur að leika í Evrópu þar sem hún þurfti ekkert að skafa af. 

Brooks er tvímælalaust ein af uppáhalds leikkonum mínu

Of og van í kvikmyndum

Er enn í þessum ofmetnu-vanmetnu hugleiðingum (sjá neðar á blogginu) í tilefni af vangaveltum um ofmetna list í Fréttablaðinu um daginn og langar nú að láta í ljós mína skoðun á kvikmyndunum.

Ofmetnasta kvikmyndin:     Sigríður Pétursdóttir var spurð um ofmetnustu kvikmyndina og setti hún Gladiator (Ridley Scott, 2000) í það hlutverk.  Ég var svosem enginn Gladiator aðdáandi nema að mér þótti klippingar í bardögunum flottar. En ef málið snérist um Rómverjamyndir að þá hef ég átt erfiðara með Ben-Hur, alveg yfirmáta væmin semi-biblíumynd en þó líka með flottum bardagasenum. Annars er mín skoðun sú að Titanic sé ofmetnasta mynd allra tíma.

Vanmetnasta kvikmyndin:   Ég gæti svosem sagt að 2001: A Space Odyssey sé vanmetnasta myndin vegna þess að hún fékk engin stór verðlaun á sínum tíma og lenti fáránlega neðarlega á alþjóðlegum skoðanakönnunarlista yfir bestu sci-fi kvikmyndirnar.  En hún er auðvitað langbesta sci-fi myndin og átti tvímælalaust að fá Óskar og allt það á sínum tíma. Hins vegar held ég að 2001: A Space odyssey sé í grunninn vel metin, allavega er nógu oft vitnað í hana í kvikmyndum samtímans. Nú síðast í WallE.  

Ef málið snérist um sci-fi myndir þá mundi ég segja The Thing from another world(Christian Nyby, 1951) sem fjallar um átök nokkurra manna við gangandi grænmeti utan úr geimnum.

En málið er stærra en sci-fi. Og óneitanlega er mikill fjöldi mynda á annarri tungu en ensku sem eru vanmetnar. Listinn yrði of langur ef ég byrjaði og ætla því ekki að hafa "ekkienskumælandi" myndir með í leiknum. Þær eru hvort sem er yfir höfuð vanmetnar. Samt verð ég allavega að nefna myndina Komdu og sjáðu / Idri I Smotri (Elem Klimov, 1985), allavega vegna samanburðar við Hollywood myndirnar.  Ég sá hana fyrst í Laugarásbíó um svipað leiti og Platoon (Oliver Stone 1986) var að gera allt vitlaust. Platoon gersamlega hvarf í skugga þessarar Hvítrússnesku myndar sem sýndi ógurleika stríðs, allsvakalega áhrifamikil.

Kvikmyndin Monsieur Verdoux(Charles Chaplin, 1947) var flopp á sínum tíma,frábær mynd, en fólk átti erfitt með að sjá Charles Chaplin í hlutverki kvennamorðingja. Hún er vissulega vanmetin eins og Kes(Ken Loach, 1969), ein magnaðasta og fallegasta mynd breskrar kvikmyndasögu og fyrrennari breska raunsæisins sem var vinsælt á síðasta áratugnum. Önnur Loach mynd The wind that shakes the Barley (Ken Lopach 2006) er vafalaust vanmetnasta mynd síðustu ára. Hún hlaut reyndar Cannes verðlaun en var algerlega útilokuð í Óskar og BAFTA vegna þess að hún drap á spurningum um hryðjuverk sem kanar og bretar vilja ekki að fólk spyrji sig að. Auk þess sýndi myndin svarta hlið á Englendingum í garð Íra.

Ég er hins vegar á því að vanmetnasta mynd "ever" sé The Hudsucker Proxy  (Joel Cohen, 1994). Hún var álitin flopp og hefur aldrei hlotið uppreisn æru. Ekki einu sinni eftir auknar vinsældir þeirra Cohen bræðra. Mér þótti hún snilldarverk þegar ég sá hana fyrst og þykir hún enn snilld. Formræn, fyndin og falleg með létt skot á Hollywood feelgood-myndir fjórða og fimmta áratugarins. 

Ég hef meira að segja tileinkað kvikmyndinni hluta af  rannsóknarferli mínu í myndlistinni sem ég kalla Homage to the Proxyog hef þegar sýnt í sjö hlutum í Reykjavík, Akureyri, Hveragerði, Ísafirði, Kaupmannahöfn, New York og Dubrovnik. Og er enn í þróun.

Launmorðið á Jesse James

Allnokkuð húllumhæ var í kringum myndirnar No Country for old men (Cohen bræður) og There will be blood (Paul Thomas Andersson) í fyrra. Sá þær báðar og þótti þrælgóðar.  Ég lét hins vegar The Assassination of Jesse James by the coward Robert Ford (Andrew Domonik) framhjá mér fara þar til núna að ég leigði hana á DVD.

Ég verð að segja að hún slær þeim fyrrgreindu við, að mínu mati. Hreint út sagt töfrandi mynd sem varpar sannfærandi mynd af stigamanninum Jesse James, sem er sýndur nett geðveikur náungi og kvalinn sem slíkur. En goðsögn gerir hann síðan að einhverjum Hróa Hetti Bandaríkjanna.

Aðalleikararnir tveir, Brad Pitt og Casey Affleck, skila sínu með glæsibrag. Pitt túlkar James sem sjúklega tortrygginn sjarmör sem heldur öllum (nema eldri bróður sínum) í ótta með óútreiknanlegum geðsveiflum.  Casey Affleck er flottur sem Bob Ford. Manni finnst hann fyrst óttalega smeðjulegur en þegar leið á myndina fékk ég meðaumkun með honum.

Auðvitað er þetta allt smekksatriði og ég viðurkenni að vissir þættir í kvikmyndagerð Andrew Dominiks heilla mig vegna kvikmyndasögulegs samhengis.  En það er 70´s bragur á þessari mynd og minnir sitthvað á þegar ný-raunsæið birtist í vestrum eftir að John Wayne og Clint Eastwood höfðu áður mundað marghleypuna sem "ofurkabbojar" hvíta tjaldsins.  Mér er þá sérstaklega hugsað til kvikmyndarinnar McCabe & Mrs. Miller (Robert Altman, 1971), sem er í miklu uppáhaldi hjá mér. Og ekki má heldur gleyma The Long riders sem Walter Hill gerði um James og Younger bræðurna (sem þó var öllu blóðugri en þessi og Jesse James var þá eiginlega góði gæinn).

Tökur og senur í Launmorðinu á Jesse James bjóða líka upp á áþekka dulúð og einkenndi Ástralskar kvikmyndir á áttunda áratugnum, en sá er óneitanlega gulltími Ástralskrar kvikmyndagerðar. Má nefna kvikmyndir eins og Walkabout (Nicholas Roeg, 1971), Picnic at hanging rock( Peter Weir, 1975) og auðvitað The chant of Jimmie Blacksmith (Fred Schepisi, 1978) sem fjallar einmitt um Ástralskan stigamann. Þetta eru allt stórbrotnar myndir, en Andrew Dominik er Ástrali (reyndar fæddur í Nýja Sjálandi) og sækir í þennan myndabrunn heimalands síns.

Ég er semsagt heillaður eftir horfa á þessa kvikmynd um aðdragandann að dauða Jesse James og bölva mér í hljóði að hafa ekki druslast á hana í bíó en þetta er vafalaust ein þessara mynda sem maður hefði betur séð á stóru tjaldi. 

Caine tekur við af Olivier og Law tekur við af Caine

                                                   

Fór í vídeóleiguna og sá þar í hillu kvikmyndina Sleuth eftir leikriti Anthonys Shaffers í leikstjórn Kenneths Branaghs.

Leikritið er að mestu tvíleikur og leikur Michael Caine hinn roskna Andrew og Jude Law leikur Milo, sem heldur við unga konu Andrews og ætlar hinn fyrrnefndi að koma honum fyrir kattarnef. En hlutir þróast í ófyrirsjáalegar áttir.

Ég ákvað að fresta að taka myndina en ég þekki leikritið vel (þetta er mikið frekar sviðsleikrit á filmu en kvikmynd) því ég sá fyrir mörgum árum Sleuth í leikstjórn Josephs L. Mankiewicz þar sem Sir Laurence Olivier lék Andrew og Michael Caine lék þá Milo.  Báðir sýndu snilldarleik og leikritið þótti mér magnað og plottið gott.

Caine hefur semsagt fært sig um set í leikritinu og ekki þykir mér síður merkilegt að Law lék fyrir skömmu aðalhlutverkið í  endurgerð kvikmyndarinnar Alfie sem gerði Michaei Caine að stjörnu á sjöunda áratugnum og kom á framfæri nýstárlegum millistéttasexapíl karlmanna í breskum kvikmyndum.

Svona  tengist þetta nú allt saman.. Caine tekur við af Olivier og Law tekur við af Caine..