Aš ramma inn tómt

tomt_ransu_duusŽann 21. įgśst įriš 1911 gekk mašur aš nafni Vincenzo Peruggia inn ķ Louvre safniš ķ Parķs skömmu fyrir lokun žess, stakk mynd Leonardos da Vincis af Mónu Lķsu undir frakkann sinn og gekk meš hana śt.  Žjófnašurinn varš starfsmönnum safnsins ekki ljós fyrr en degi sķšar žegar franski listmįlarinn Louis Béroud forvitnašist um žaš hvers vegna verkiš vęri ekki į sķnum staš.  Lögreglan var strax kölluš til en žjófurinn var žį löngu horfinn af franskri jörš. 

Nęstu daga eftir aš lżst hafši veriš eftir verkinu geršist dįlķtiš furšulegt.  Ašsóknin ķ Louvre jókst til muna og į vikunum sem lišu heimsóttu žśsundir manna safniš til žess eins aš sjį tóman vegginn žar sem mįlverkiš hafši įšur hangiš.  Fjarvera myndarinnar reyndist vekja meiri įhuga en myndin sjįlf.

Tóm list er jafnan sett ķ samhengi viš list sem vill hverfa frį ķmyndinni žröngva sér sjįlfri ķ „ekkert“.  Hins vegar hylur ķmynd alltaf tóm og viš höfum djśpstęša žörf fyrir aš vilja sjį žaš sem er okkur huliš.  Einhvern veginn žannig śtskżrir allavega breski sįlfręšingurinn Darian Leader įstęšuna fyrir aukinni ašsókn į Louvre eftir hvarf Monu Lisu.  Og samkvęmt Leader žį kann listin aš žjóna žeim žörfum okkar.   Hugmyndir Leaders um list og tóm eiga żmislegt sammerkt meš kenningum eldri kollega hans Jacques Lacan. Žeirra sżn į tómiš er sįlfręšilegs ešlis og beinist aš tóminu sem er til žess aš; „holdgera žaš sem viš erum ašskilin frį, žaš sem viš höfum glataš  į leiš okkar gegnum bernskuna“, sem veršur žannig; „rżmi fyrir žarfir okkar“. Bandarķski gagnrżnandinn Lucy R. Lippard hefur ašra sżn į ašdrįttarafl žess tóma og segir: 

„Reynslan af žvķ aš horfa į og skynja „tóman“ eša „litlausan“ flöt fer fram gegnum  leiša.  Įhorfandanum kann aš žykja verkiš dauft; en óvęnt brżst hann svo śt um hina hliš leišans og inn į sviš sem kalla mį ķhugun eša einfaldlega „estetķska“ įnęgju, og verkiš fer aš verša įhugavert.“

Žessi sżn Lippards segir okkur aš ķ gegnum ķhugun (eša hugleišslu) og estetķk umbreytist leiši ķ eitthvaš įhugavert.  Žaš žżšir ekki aš mynd tómsins breytist žvķ žaš hefur enga eiginlega mynd, heldur er žaš įhorf okkar sem ašlagast og samsamar sig žvķ sem er tómt.  Eins og ég skil Lippard žį tęmumst viš meš žvķ aš horfa į tómt.  Žaš eru žį andlegar žarfir okkar sem draga okkur aš tómu į mešan Lacan og Leader eru aš tala um sįlręnar žarfir og aš viš vörpum ķmyndum okkar ķ eša į tómt.  

Tómt er fyrir hiš sjónręna žaš sama og žögn er fyrir hiš hljóšręna.  John Cage er tónskįld sem hvaš fręgastur er fyrir aš leggja įherslu į žagnir og gekk hann hvaš lengst ķ žeim efnum ķ verkinu 4,33.  Verkiš byggist ķ megin drįttum į žvķ aš flytjandinn situr fyrir framan flygil ķ 4 mķnśtur og 33 sekśndur.  Hlustandinn hefur um žrennt aš velja.  Aš lįta sér leišast, gefa sig žögninni į vald eša hlusta į hljóšin sem kunna aš heyrast ķ umhverfinu."

Cage var innblįsinn af mįlverkum vinar sķns Robert Rauschenbergs žegar hann samdi 4,33, en Rauschenberg hafši veriš aš mįla tómar hvķtar myndir.  Įriš 1953, įri eftir aš Cage frumflutti 4,33,  fór Rauschenberg aš kanna ašrar leišir aš tómum fleti og strokaši śt teikningu eftir Willem de Kooning.  Hann sżndi afraksturinn undir titlinum Śtstrokuš de Kooning teikning.  Segja mį aš Robert Rauschenberg hafi žar meš fariš ķ hlutverk Vincenzo Peruggia og ręnt įhorfandann myndinni, žvķ svipaš geršist meš teikningu de Koonings og hafši įšur gerst meš mįlverk da Vincis.  Fjarvera myndarinnar vakti svo mikinn įhuga aš Śtstrokuš de Kooning teikning stendur eftir sem fręgasta teikning Willem de Koonings.

Žögn į milli tóna ķ tónverki er ekki sķšur mikilvęg og tónarnir sjįlfir.  Įn žagna myndu tónarnir renna saman ķ einn graut.   Žegar Vladimir Ashkenazy spilar Tunglskinssónötu  Beethovens gefur hann žögninni į vissum köflum örlķtiš lengri tķma en oftast er gert įšur en hann slęr nótuna.  Žannig įlķtur hann aš Beethoven hafi viljaš aš verkiš vęri spilaš og žaš gerbreytir laginu.  Hlutverk žagnarinnar veršur eitthvaš svo greinileg žegar mašur hefur samanburšinn og manni veršur ljóst hvernig žagnirnar ramma inn tónana eša, ef viš viljum fremur horfa į mįliš frį öšru sjónarhorni, hvernig tónarnir ramma inn žagnirnar. 

Ķ mįlverki hefur ramminn žį stöšu aš vera hvorki hluti af myndinni né heldur ašskilinn frį henni.  Žessi staša rammans varš til žess aš franski heimspekingurinn Jacques Derrida fór aš horfa śt fyrir myndina og į rammann žegar hann velti fyrir sér gildi mįlverksins.  Hann komst aš žeirri nišurstöšu aš viš skilgreinum ekki mįlverk śt frį myndinni heldur śt frį rammanum sem afmarkar mįlverkiš.   Derrida var aušvitaš aš vķsa til huglęgs ramma sem samanstendur af t.d. nafni listamannsins sem mįlar mįlverkiš, safninu eša gallerķinu sem sżnir mįlverkiš, veršgildi mįlverksins, sögu mįlverksins, umręšu og skrifum um mįlverkiš og žar fram eftir götunum.

Žegar Vincenzo Peruggia gekk śt um dyr Louvre safnsins tók hann eingöngu meš sér myndina.  Hann skildi eftir allt žaš sem skilgreinir mįlverkiš.  Žess vegna flykktist fólk ķ safniš, til žess aš sjį žaš ramma inn tómt. 

Derrida, Jacques: The Truth in Painting. G. Bennington og I. McLeod žżddu.University of Chicago Press, 1987.Leader, Darian: Stealing the Mona lisa: What art stops us from seeing. Faber and Faber Limited, 2002.Lippard, Lucy R.: „Changes: Essays in art criticism. E.P. Dutton & Co.,1971.

« Sķšasta fęrsla

Athugasemdir

1 Smįmynd: Grefill

Stórmerkilegt. Meš tóminu žį žį mį lķka segja aš listamašurinn sé ķ raun aš blanda sköpun įhorfandans/hlustandans inn ķ verkiš - eša gefa honum kost į žvķ.

Grefill, 12.11.2010 kl. 03:19

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband