Ransu

26.2.2010 | 18:46

Siðferði listamannsins

Þær voru áhugaverðar vangaveltur Hólmfríðar Gísladóttur um siðferði afþreyingarneytandans í Morgunblaðinu 25.02.10. Þar deilir hún viðhorfum sínum til ýmissa frægra manna sem hafa brjótið af sér. Hún talaði um Roman Polanski sem á yfir sér dóm fyrir nauðgun og segir „Polanski hefur ekki enn axlað ábyrgð á því sem hann gerði og ég hreinlega fæ mig ekki til að horfa á myndir hans."

Ég hef lesið brot úr dómskjölum Polanskis, en blaðamaður birti þau í pistli fyrir nokkru. Glæpur Polanskis er óafsakanlegur og ekki efi í mínum huga að hann eigi, og hafi fyrir löngu átt, að taka út refsingu fyrir afbrot sitt þótt hann geri góðar kvikmyndir (svona yfirleitt). Það er ekki málið. Ástæðan fyrir því að ég henti saman hugleiðingum út frá grein Hólmfríðar er hins vegar setning hennar; „[...] og ég fæ mig ekki til að horfa á myndirnar hans".

Slítum við ekki listina frá afbrotum listamannsins? Ræðst það kannski af eðli afbrota hans eða hvort hann axli ábyrgð?

Á laugardaginn var í Róm opnaði sýning á málverkum Caravaggios. Um 50.000 manns höfðu pantað sér miða á sýninguna áður en hún opnaði. Ef það er eitthvað sem mig langar að sjá í listinni þetta árið þá er það þessi sýning. Ég hreinlega kikna undan Caravaggio. Fegurðin í verkum hans er næsta óbærileg. Caravaggio var hins vegar þekktur á sínum tíma fyrir að vera agressífur drykkjuhrútur og það sem verra var þá drap hann mann í reiðikasti og þurfti að flýja Rómarborg yfir til Möltu. Þar lenti hann einnig í átökum sökum skapofsa, þannig að við getum sagt að hann hafi ekki axlað ábyrgð.

Caravaggio var morðingi en líka meistari birtuskilanna (chiaroscuro) og gerði einhver fallegustu málverk sem til eru og mörg hver sýna mjög ofbeldisfullar ímyndir.

Fegurð var lengi vel sett í samhengi við siðferði, löngu áður en við fórum að nota hana til að meta listgildi hluta. Stóuspekingar flokkuðu t.d. fegurð innan siðfræðinnar en ekki listar, s.br. hið sanna, góða og fagra.

Hins vegar verður siðfræði seint teflt fram sem mælikvarða á listgildi og svo ég endurtaki orð Símonar Jóh. Ágústssonar í hinni ágætu bók List og fegurð; -„Það er ekki markmið listarinnar að gera okkur að betri mönnum." List kann að fá okkur til að horfa á hluti með öðrum augum, en breytir ekki endilega siðferðiskennd okkar. Menn sem mála fallegar myndir eða búa til góðar kvikmyndir (svona yfirleitt) geta samt verið „skíthælar", ef svo má að orði kveða.

Myndirnar sem fylgja eru: (uppi) Roman Polanski, (miðja) Judith hálsheggur Holofernes eftir Caravaggio, 1599 og (niðri) Davíð með höfuð Golíats eftir Caravaggio, 1610.

Þessa færslu er einnig að finna á FUGL

Flokkur: Menning og listir | Breytt s.d. kl. 18:50 | Facebook

Athugasemdir

Persónutenging er auðvitað er ekki rökrétt þegar um er að ræða listsköpun- listaverk í einhverjum skilningi. En þessi þversögn er erfið viðfangs og enda þótt þetta sé líklega flestum ljóst þá verður tenging verksins við listamanninn ósjálfráð í flestum tilvikum.

Fyrir leikmann er listaverk eftir óþekktan höfund vandræðaleg ráðgáta og fáir aðrir en þeir sem lengi hafa unnið í námunda við list þora að hafa skoðun á verkinu eða í það minnsta þora fæstir láta hana í ljós.

En þarna talar auðvitað hver fyrir sig.

B. kv.

Árni Gunnarsson, 27.2.2010 kl. 14:08

Tónskáldið Gesualdo myrti tvær manneskjur en samdi undurfagra músik, Hamsun studdi nasista, Wagner hataði gyðinga, heimspekingurinn Althusser kyrkti konuna sína. Eins og Árni segir er þetta erfitt viðfangs, það er að segja meðan listamaðurinn er enn á meðal okkar. Þegar frá líður truflar þetta ekki eins mikið að njóta verka listamanna eða annarra hugsuða sem frömdu voðaverk eða voru almennt talað óþokkar.

Sigurður Þór Guðjónsson, 27.2.2010 kl. 17:04