Tilraunasemi, gróska og uppvöxtur

Þetta er sæmilegasta úttekt hjá Einari Fal í Lesbókinni í ljósi einkavæðingar og nú "kreppu". Fínt að drepa á þessu ástandi. Og finn ég mig tilneyddan að leggja orð í belg.

Aukið fé úr einkageira til myndlistarstofnana léttir vissulega á hjá stofnunum og gefur þeim færi á að leggja kostnað í sýningar og greiða kannski listamönnum fyrir vinnuna, en oft er það þannig að allir fá greitt sem koma að uppsetningu sýningar nema myndlistarmenninrir sjálfir. Hins vegar er það áhyggjuefni þegar liststofnanir treysta fjárstyrk fyrirtækja, því það kann að leiða til afturhaldsemi  í sýningum til að styggja ekki velgjörðamenn.

Einnig sækja liststofnanir sér fé með því að leigja út aðstöðu fyrir fundi og veislur innan húsakynna sinna. Og þykir mér það heldur báglegt og setur jafnvel listinni skorður.  Tala ekki um listamenn sem vilja fá frjálsar hendur með rými.

Einar talar líka um starfslaun listamanna, en þau eru stuðningur við framvindu listar. Ef bara þeir söluhæstu eiga að lifa af að þá færi listin fljótt niðurávið.  Er mér minnisstætt samtal sem ég átti fyrir nokkrum árum við menn í hugbúnaðargeiranum sem töluðu um mikilvægi þess að ríkið styrkti rannsóknir á hugbúnaði þannig að Ísland yrði samkeppnishæft á því sviði.  Þegar talið snérist að myndlist breyttist viðhorfið og einn spurði mig "Hversvegna mála ekki fleiri listamenn eins og Tolli, hann selur svo vel?"

Starfslaunin eru rannsóknar og verkefnastyrkir. Og þar sem ég ber fyrst og fremst hagsmuni myndlistar fyrir brjósti að þá tel ég brýnt að lagfæra misræmi í úthlutun á milli listgreina, en það er óréttlætanlegt að úr 144 umsóknum til launasjóðs rithöfunda þá hljóta 74 laun (frá 3 mán - 3 ára launa) en af 165 umsóknum til launasjóðs myndlistarmanna eru 32 sem hljóta laun (frá ferðastyrkjum til 2 ára launa).

Það er vaninn á BÍL fundum (Bandalag Íslenskra Listamanna) þegar þetta misræmi kemur til tals að rithöfundar séu þessu sammála en álykta að BÍL ætti að berjast fyrir hækkun hjá öllum en ekki bara myndlistarmönnum. SÍM (Samband Íslenskra Myndlistarmanna) hefur kyngt þessu, og er ég ekki saklaus í þeim efnum þar sem ég sat í stjórn SÍM í einni slíkri umræðu hjá BÍL. En Menntamálaráðuneytið hefur fyrir löngu ákveðið að fjölga ekki launamánuðum og tvíeflist í þeirri afstöðu í "kreppuástandi".

Nú er því tími til kominn fyrir myndlistarmenn að berjast fyrir eigin hagsmunum og krefjist þess að ef Menntamálaráðuneytið ætlar ekki að fjölga mánuðum, og þá sérstaklega til myndlistar, að Launasjóður myndlistarmanna fái hluta af þeim mánuðum sem áætlaðir eru til rithöfunda (Þessi tillaga væri sem olía á eld á BÍL fundi). Slíkt væri einfaldlega leiðrétting á misræmi, enda löngu úrelt viðhorf að Ísland sé bókmenntaþjóð. Í dag er allt að gerast í myndlistinni, tilraunasemi, gróska og uppvöxtur.

Menning sækir aukið fé í einkageirann

Athugasemdir

[Ólafur Þórðarson, 16.2.2008 kl. 16:53]

Ágætis pælingar. Sammála þessu vandamáli með að styggja ekki velgjörðarmenn. Þetta er gegnumgangandi í öllu, ekki satt. Vandamálið er kannski þegar einhverjir eru með monopoly á sýningarhald, peninga eða öðru (vald) þá geta forsendur breyst frá listmati yfir á kunningjaskap eða eitthvað annað frekar en innihald og áherslur. Svo er þessi gamli Enski frasi: Never bite the hand that feeds you.

En auðvitað þurfa sumir að vera með ákveðinn smekk sem þeir dæma út frá. Hér er auðvitað munur á sýningarstjórum eða Eimskip. Eimskip hugsar um auglýsingu sem getur gert listamanninnn að sell-out.

Svo er áhugavert að velta fyrir sér vægi mismunandi listgreina. Þær eru margar og spurning hvort eða hvernig á að skammta milli þeirra geira. Hvort má á út skilin þar á milli og dæma eftir gæðum einum saman? Af hverju ekki hafa jafnvægi fyrir kompónista líka og kvikmyndagerð. Og allt hitt?

Allavega tel ég að málið sem slíkt þurfi að hafa svoldið sér og mikilvægari sess. Það getur verið að stór hluti kynslóðar í dag lesi meira Tinna en fornaldarsögur, eða að myndlistarmenn séu í útrás eða hvað á að kalla það, en engu að síður er arfurinn sem slíkur í gegnum málið sjálft. Án málsins er spurning hvort við værum einu sinni íslendingar. Töluvert af myndlist þarf líka mikið orðaflæði til að skiljast sem kannski undirstrikar mikilvægi tungumálsins. 

[Hlynur Hallsson, 17.2.2008 kl. 23:36]

Heyr, heyr! Takk fyrir frábæran pistil Ransu. Þetta eru orð í tíma töluð. Við þurfum að vera ákveðnari í að koma meira réttlæti milli listgreina. Við erum ekki lengur bara "bókmenntaþjóð". Bestu kveðjur,

[Kristbergur O Pétursson, 18.2.2008 kl. 10:44]

Misræmið á milli launasjóða þarf að leiðrétta, það er réttlætismál sem allir skilja. Það heyrir undir hagsmunasamtök myndlistarmanna að sækja sinn rétt því ég tel hæpið að Menntamálaráðuneytið leggi hann á borðið á silfurfati. Kannski er viðhorf ríkisvaldsins í þessu máli eins og í hverri annarri hagsmuna- og kjaradeilu í samfélaginu: Að standa á hliðarlínunni í lengstu lög meðan að hagsmunaaðilar (rithöfundar vs. myndlistarmenn) takast á. Munurinn er sá að við beitum ekki verkfallsvopninu, og vandséð yfirleitt hvaða þrýstingi hægt er að beita. Verst er almenningsálitið, þar sem ríkir þverpólitískt skilningsleysi og andúð á listamannalaunum. Þorgerður Katrín fer nú varla að rugga þeim bát og ergja til dæmis ungliðahreyfingar íhaldsins. En það verður að vinna í málinu og berja á allar dyr fyrir þetta réttlætismál. 

[Ransu, 18.2.2008 kl. 12:46]

Takk fyrir athugasemdir og innlegg.  Vissulega er þetta málefni sem ætti að vera á sýnilegri umræðuvettvangi en á ransu.blog.is .  En það liggur víst enn ein tillagan um hækkun listamannalauna hjá Menntamálaráðuneytinu og ekki veit ég til þess að hún feli í sér jafnari skiptingu á milli listgreina.  Allavega efast ég um það ef hún er á vegum BÍL.

Þegar Tómas var Menntamálaráðherra að þá reyndi SÍM að sneiða framhjá BÍL og fá hækkun launa. Þá var Pjetur Stefánnsson formaður og var það vissulega flott að hans hálfu að fara þessa leið, enda náði hann ekki langt hjá BÍL.  En BÍL komst í þetta og allt fór í háaloft og þau sóttu nóg að Menntamálaráðherra til þess að hann henti tillögu SÍM yfir til BÍL og sagði þeim að finna lausn á þessu en hún strandaði auðvitað hjá BÍL sem hugðist beita sér fyrir hækkun hjá öllum.  Og auðvitað gerðist ekkert nema að tilraun SÍM varð að engu.