Þögn og texti

Á sunnudaginn kemur (27. apríl) lýkur sýningunni Þögn í Hafnarhúsinu, Listasafni Reykjavíkur.

Eru því síðustu forvöð að staðsetja sig í hringiðu þagnar um helgina.  Enda er þögnin orðin þrúgandi í A sal Hafnarhússins þar sem sýningin hefur staðið í 10 vikur.

Birti hér textann sem ég ritaði í sýningarskrá Þagnar.

Í auga hvirfilbylsins

„Shut up! Shut up! ... Shut up!"
Robert De Niro sem Jake LaMotta í Raging Bull

Kvikmyndin Raging Bull er ein sú magnaðasta sem ég hef augum litið. Hún er ruddaleg og ofbeldisfull og er sjálfhverf söguhetjan, boxarinn Jake LaMotta, sem Robert De Niro túlkar af einstakri snilld, einhver leiðinlegasti karakter sem fyrirfinnst í kvikmyndasögunni. Boxatriði myndarinnar eru stórbrotin, sérstaklega hatröm átök LaMotta og Sugar Ray Robinson. Í annarri viðureign þeirra (þeirri fyrstu sem sést á tjaldinu) leggja þeir allt undir. Þeir skiptast á að hafa yfirhöndina. En þegar bjallan klingir í áttundu lotu ræðst LaMotta að andstæðingi sínum af áfergju. Hann slær sem óður maður og með kvikmyndavélina í nærmynd má sjá á einbeittu en dýrslegu andlitinu að hann ætlar að gera út um leikinn. Í eitt augnablik, eins og til að elta höggin, hverfur kvikmyndavélin frá andliti hans og út í myrkur áhorfendasalarins. Ljósglætur renna hjá, líkt og þegar maður situr í neðanjarðarlest og starir út um gluggann, og aftur hverfur myndin í myrkur. Maður veit að höggið kemur en augnablikið á milli orsakar og afleiðingar er sem tímalaust tóm á milli tveggja hugsana. En jafn skyndilega og hver önnur hugsun birtist andlit La Motta aftur á tjaldinu, nú frá öðru sjónarhorni. Höggið skellur á Robinson sem fellur út úr hringnum. LaMotta bakkar út í horn. Myndskeiðið fer í hægagang og umhverfið hljóðnar. Það heyrist daufur ómur af hrópum áhorfenda. LaMotta fnæsir og slær saman hönskum. Allt er kyrrt og sigur bráðlynda bolans er í höfn.

Ég hef ekki tölu yfir það hve oft ég hef horft á þetta atriði. En ég hef spólað á það aftur og aftur á DVD-tækinu mínu til að minna mig á að í hringiðu geðshræringa, ofbeldis og ringulreiðar er þögn.

Þögn er sjaldan gert hátt undir höfði í menningarheimi okkar þar sem sjónrænt og tilfinningalegt áreiti er mikið og hvarvetna eru ímyndir og orð sem kalla eftir athygli svo margur á í stökustu vandræðum með að hvíla huga sinn á einum stað. Að sitja kyrr, án þess að gera nokkurn skapaðan hlut í fáeinar mínútur, kann jafnvel að reynast mönnum ofviða. Að þessu leyti er þögn annarskonar áreiti en þau orð og ímyndir sem leita til okkar í umhverfinu. Áreiti þagnar er innvortis þar sem hún kallar eftir aðgerðaleysi og er þess vegna á skjön við viðtekin gildi samfélagsins. Samt er hún forsenda þess að geta meðtekið upplýsingar og upplifað undur og fegurð með galopnum skilningarvitum.

Fyrir sýninguna Þögn hafa fjórir annálaðir myndlistarmenn, þau Finnbogi Pétursson, Finnur Arnar Arnarson, Haraldur Jónsson og Harpa Árnadóttir gefið sig á vald þagnar og unnið listaverk þess efnis. Þau nálgast viðfangsefnið á ólíkan hátt en markmið þeirra er sameiginlegt: Að skapa vettvang þar sem þögn ríkir.

Haraldur Jónsson hefur löngum fengist við þögn í formi hins ósýnilega og notast við hljóðeinangrunarefni í skúlptúr og innsetningar. Hann vinnur þannig markvisst með upplifun á þögn í rými. Myrkur er Haraldi hugleikið, þar sem tómarúmið er algert og „ekkert" er, sem hefur að sama skapi ótakmarkaða möguleika til að verða „eitthvað". Framlag Haraldar til Þagnar nefnist Hella og er veggverk úr hljóðeinangrandi efni og hefur þar af leiðandi bein áhrif á hljómburð í rýminu. Það hefur einnig formræna vísun til svæðisins en verkið er formað eftir grunnmynd Listasafns Reykjavíkur í Hafnarhúsinu, sem arkitektúr horfinn í svarthol.

Harpa Árnadóttir vakti snemma athygli fyrir hæglát málverk með blæbrigðum í hvítu sem eru þögult ferli í sjálfu sér, líkt og andardráttur. Titill innsetningar Hörpu, Þau hanga á himnakrókunum, (tárin) / stend um stund undir regnþaki, er til merkis um ljóðræna nálgun listakonunnar. En Harpa leitar á náðir naumhyggju (minimalism) og búa verk hennar, málverk, textar, skúlptúrar og glerverk, yfir hverfulleika og tilfinningalegri kyrrð.

Þögn í verkum Finns Arnars Arnarsonar er fengin úr hversdagsleikanum. Í vikunni fyrir sýningaropnun flutti hann inn í sýningarsalinn, svaf þar og át kost sinn í einveru. Á opnunardaginn flutti hann á brott en skildi eftir slóð sína, leifar daglegra athafna eða ósýnilegra drauma sem enn kunna að svífa í loftinu. Hér er þögnin af tilvistarlegum toga, ára þess sem var en er ekki lengur.

Finnbogi Pétursson er flestum þekktur fyrir umfangsmikil hljóð og rýmisverk sem vísa til náttúruafla. Þögn í verkum Finnboga skapast á milli hljóðs og hreyfingar, á milli orsakar og afleiðingar. Finnbogi er tæknirómantíker (techno-romantic) og teflir saman náttúrulegum og tæknilegum eða vélrænum mikilfengleika (androgynous sublime). Verk hans, Stund, lýtur sömu lögmálum og camera obscura, sem er frumaðferð ljósmyndatækninnar. Verkið er uppsett í samskonar mælieiningum og tíðkast í kvikmyndagerð, þ.e. 24 rammar á sekúndu, og er hugsað sem myndgerð tímaeining, eða kyrrðarstund.

Listaverkin á sýningunni eru staðbundin. Þau klæða rýmið hjúp sem verður sem griðastaður frá hringiðu daglegs amsturs og ytra áreitis. Og líkt og bráðlyndi bolinn í hlutlausu horni boxhringsins, stöndum við í auga hvirfilbylsins.

JBK Ransu, sýningarstjóri

Myndir:

1) Kyrrmynd úr kvikmyndinni Raging Bull (Þegar LaMotta slær Robinson út úr hringnum)

2) Haraldur Jónsson, Hella, Einangrunarefni.

3) Harpa Árnadóttir, Á meðan (Þau hanga á himnakrókunum, (tárin) / stend um stund undir regnþaki), lím á glugga.

4) Finnbogi Pétursson, Stund, 24 stækkunargler/linsur.

Hvað er satt í listinni?

Francis Bacon málaði á sínum tíma stórbrotna myndröð sem hann tileinkaði Vincent van Gogh. Myndin hér vinstra megin er úr þessari myndröð Bacons frá árinu 1957.

Bacon sagði Vincent hafa komist næst raunveruleika listarinnar þegar hann skrifaði til Theo bróður síns; " Það sem ég geri kann að vera lygi, en lygin túlkar raunveruleikann nákvæmar en nokkuð annað"

Bacon tók þessi orð Van Goghs til fyrirmyndar. En hann áleit að þegar tilfinningin kæmist til skila, einhver fýsísk eigind listaverksins, þrátt fyrir að vera lygi, að þá væri listaverkið fyrst satt. 

þegar ég las þessa frétt í NYT um helgina, um fósturlátagjörning listnemans,  hugsaði ég um lygina í listinni.

Fyrst voru fósturlátin raunverulegur gjörningur, en þegar sótt var að listnemanum að þá sagði hún að lygin væri hinn raunverulegi gjörningur. Að það voru engin raunveruleg fósturlát.

Hér er Popúlisminn auðvitað hinn raunverulegi gjörningur, eða raunverulega lygi. Allt eftir því hvernig við lítum á þetta.

Lygar sem listaverk

Frábær Freud

Lucien Freud er barnabarn Sigmunds sálfræðings, fæddur í Þýskalandi en búsettur frá barnsaldri í Bretlandi.

Hann er 86 ára gamall og alveg geðslega góður málari, sennilega einn af þeim bestu núlifandi, tæknilega séð.

Það er gróteskleikinn sem heillar Freud. Helstu áhrifavaldar eru Rembrandt, Titian og Francis Bacon.  En Freud notar impasto tækni, sem Rembrandt og Titian eru hvað þekktastir fyrir, og byggir á því að hlaða málverkið efni jafnt og lit sem kallar fram holdleg einkenni.

Myndin hér að ofan er sjálfsmynd Luciens Freuds frá árinu 1985.

Sá sjálfa sig á rándýru málverki

Meira af stjörnum

Hann var ágætur -Af listum pistillinn- sem Anna Jóa skrifaði í Morgunblaðið í dag um stjörnugjöf í myndlistargagnrýni.  Fínt að fá hitt sjónarhornið opinbert.

Myndin af flaggi Jaspers Johns viðeigandi. Upphaf gegnsæis í abstraktinu og yfirtaka dægurmenningar í myndlist.

Ég er sammála henni í mörgu. Allavega eru allar hætturnar sem hún nefnir vissulega til staðar.  En þær eru hættur ekki staðreyndir.

Ég er líka sammála að gagnrýni sé hluti af menningarumræðu (hún er mjög mikilvægur partur af henni), en eins og staðan er núna að þá eru gagnrýnendur Morgunblaðsins á eintali, það er sama og engin umræða í gangi. Ekki á meðan aðrir fjölmiðlar hunsa hana. 

Pistill Önnu, þar sem hún rökstyður sína afstöðu gegn stjörnugjöf til móts við minn pistil um hvers vegna ég tel stjörnugjöf tímabæra, skapar tvo póla í opinberri umræðu, sem hollt og gott í umræðu. En umræðan er engu að síður á milli okkar tveggja kollega á Mogganum.

Ég veit reyndar að margir myndlistarmenn spá í stjörnurnar og skiptast í þessa tvo hópa, með eða á móti.

Anna talar um að flestar sýningar fái þetta tvær og hálfa eða þrjár stjörnur.  Að það sé meðaldómur.  Fjórar stjörnur sé góð sýning.  Ég mundi hins vegar segja fjórar stjörnur mjög góða sýningu og þrjár og hálfa góða.  Tvær og hálf er meðalmennskan.

Ég hef líka tekið eftir þessu með tvær til þrjár stjörnur og finnst það athyglisvert og ég spyr hvort við séum þá ekki knúin til að horfumst í augu við það að í þessum fjölda sýningarsala (sem eru aðallega í Reykjavík) að þá rísa fæstar sýningar upp úr meðalmennsku?

Þessi umræða snýst nefnilega ekki bara um stjörnugjöf.  Hún snýst um hlutverk gagnrýnenda, um stöðu myndlistar á Íslandi, um ábyrgðarleysi fjölmiðla til að sinna myndlistarumfjöllun, um ábyrgðarleysi stofnana sem ættu að halda utan um skrásetningu myndlistar og spurninguna hvaða stofnanir ættu að sinna því, ekki Morgunblaðið? - og ég gæti haldið áfram og áfram...

... held kannski áfram með þetta í Morgunblaðinu.

Bestu myndlistarmannamyndirnar

Ussussusss...þetta er asnalegur listi. Raging Bull er auðvitað besta íþróttamynd "ever".  Hreint og klárt listaverk.  Líka "The Hustler þar sem Paul Newman túlkaði Eddy Felson af einskærri snilld (eða er billjard ekki líka íþrótt?).  Newman lék líka í bráðskemmtilegri mynd sem heitir Slap Shot og fjallar um íshokkílið.

En hvenær ætli birtist svona listi um bestu kvikmyndirnar  sem fjalla um myndlistarmenn? 

Birti hér með minn lista af bestu myndlistarmannakvikmyndunum.

         

1) Andrei Rublev (Andrei Tarkovski, 1966)

2) Lust For Life (Vincente Minelli, 1956)

3) The Draughtman´s Contract (Peter Greenway, 1982)

4) Camille Claudel (Manon du Source, 1988)

5) Caravaggio (Derek Jarman, 1986)

6) Rembrandt (Alexander Korda, 1936)

7) Pollock (Ed Harris, 2000)

8) La Belle Noiseuse (Jacques Rivette, 1991)

9) The Horse´s mouth (Ronald Neame, 1958)

10) Moulin Rouge (John Huston, 1952)

Og er þá ekki rétt að koma með íþróttamyndalistann minn líka.

       

1) Raging Bull (Martin Scorsese, 1980)

2) The Hustler (Robert Rossen, 1961)

3) Slap shot (George Roy Hill, 1977)

4)  Bull Durham (Ron Shelton 1988)

5) Rocky (Sylvester Stallone, 1976)

6) Caddyshack (Harold Ramis, 1980)

7) This Sporting life (Lindsay Anderson, 1963)

8) Body and soul (Robert Rossen, 1947)

9) Breaking away (Peter Yates, 1979)

10) The Natural (Barry Levinson, 1984)

Rocky besta íþróttamyndin

Naktar bullur á Euro 2008

Spencer Tunick er New York listamaður sem hefur unnið hylli listunnenda fyrir að hrúga saman berrössuðu fólki og ljósmynda þau.

Tunick sýndi í fyrra í Gallery i8 og fellur því undir "katagoríuna" - "Íslandsvinir".

Sýningin í i8 vakti engan sérstakan fögnuð hjá mér, en margar ljósmyndir listamannsins eru þó ansi magnaðar.

Næsta verkefni Tunicks mun væntanlega kæta íþróttaunnendur, en Tunick hyggst ljósmynda 2008 naktar knattspyrnubullur á Ernst Happel stadium í Austurríki þar sem úrslitaleikur Evrópukeppninnar í knattspyrnu fer fram sumarið 2008.

Frétt í Herald Tribune

http://www.iht.com/articles/ap/2008/04/10/arts/ODD-Nude-on-the-Pitch.php

Heimasíða listamannsins

http://spencertunick.com/

Yfirfullt á opnun Riceboy Sleeps í Lundúnum

Ein aðalfrétt Artinfo í morgun er að annar helmingur Riceboy sleeps, sem opnaði í lítt þekktu Agency galleríi í Lundúnum í gær, sé Jónsi í Sigur Rós.

Greinarhöfundur, Oliver Basciano, dáist að því að markaðssetning gallerísins hafi ekki gert neitt úr þessum hluta tvíeykisins, en einhverjir blaðamenn rákust á þetta á aðdáendasíðu Sigur Rósar.

Fyrir vikið mættu blaðamenn og sjónvarpstökufólk á opnun sem var yfirfull af fólki. En sennilega hefði þetta ekki þótt jafn fréttnæmt ef PR gallerísins hefði miðast út frá nærveru Jónsa.

Það verður forvitnilegt að sjá hvort að breskir gagnrýnendur taki á sýningunni. Og máski einhverjir sigrar í vændum?

Mynd: Riceboy sleeps, Rain down my Favorite songs, 2007

Hér er svo hlekkur á heimasíðu The Agency gallery http://www.theagencygallery.co.uk/index.html

Gjörningalandslið Íslands

Venjulega þegar fjallað er um myndlistarviðburð í fjölmiðlum þarf blaðamaður á einhvern hátt að gefa lesendum ástæðu fyrir því að viðburðurinn sé á annað borð til umræðu í fjölmiðlinum, og er þá jafnan slegið fram mikilsverðum fyrirsögnum eins og "Landsliðið í gjörningum" sem kynnt var í Morgunblaðinu í dag. 

En auðvitað er þetta ekki landslið sem var til umfjöllunar, heldur félagslið Kling & Bang, sem hampaði  íslandsmeistaratitli í hittifyrra og eftir þessa umferð trónir það í efsta sæti "Landsbankadeildarinnar". Fast á hælum þeirra kemur svo lið Nýlistasafnsins, íslandsmeistarar frá því í fyrra, og í 3-4 sæti eru lið Myndhöggvarafélagsins og i8 sem eru til alls líkleg á árinu.

Ég tók það á mig að vera sjálfskipaður landsliðseinvaldur Gjörningaliðs Íslands. Og eftir stutta íhugun hef ég nú skipað Gjörningalandsliðið þetta árið.

Gjörningalandslið Íslands

Þjálfari: Magnús Pálsson (Magnús var margfaldur íslandsmeistari með gjörningaliði SÚM á áttunda áratug síðustu aldar. Hann lék um skeið með annaradeildarliði í Lundúnum en hefur undanfarin ár þjálfað sigursælt gjörningalið Nýlistasafnsins)

Aðstoðarþjálfari: Hlynur Hallsson (Hlynur er reyndar spilandi þjálfari á vinstri kantinum. Hann lék lengi sem atvinnumaður í Hannover í Þýskalandi en fluttist svo norður til Akureyrar til að sinna uppbyggingarstarfi þar.  Hann fremur sjálfur gjörninga en er ekki síður sigursæll í að skapa vettvang fyrir gjörninga annarra)

*

Mark: Halldór Ásgeirsson (Halldór er litríkur en rólyndis markmaður sem leynir á sér.  Hann lék með liði Nýlistasafnsins á níunda áratugnum en með liði Myndhöggvarafélagsins á þeim tíunda. Undanfarin ár hefur hann spilað með litlu félagsliði í Japan)

Vörn: Rúrí (Rúrí hefur löngum staðið vörn um Íslenska náttúru. Hún leikur með gjörningaliði Myndhöggvarafélagsins og er þeirra traustasti leikmaður)

Vinstri kantur: Sara Björnsdóttir(Sara leikur með Gallerí Ágúst sem í fyrra lék sitt fyrsta tímabil í "Landsbankadeildinni". Sara er þó enginn græningi í greininni. Hún hefur áður leikið með Gallerí Hlemmi, Gallerí Skugga og Kling & Bang).

Hægri kantur: Gjörningaklúbburinn (Þær Eyrún, Jóní og Sigrún eru eiginlega lið í sjálfu sér, en leika þó saman sem einn leikmaður. Þær leika með liði i8)

Miðja: Hannes Lárusson (Hannes er fyrirliði landsliðsins. Framsækinn reynslubolti. Hann er margfaldur meistari með liðum Nýlistasafnsins og Myndhöggvarafélagsins, en hefur nú verið keyptur yfir til liðs Kling & Bang og mun leika með þeim næstu misserin)

Sókn: Ragnar Kjartansson (Ragnar var valinn besti leikmaður "Landsbankadeildarinnar" á síðasta ári og var jafnframt markahæstur leikmanna. Hann vakti strax athygli í undirdeildarleikjum Klink & Bank, lék svo með liði Nýlistasafnsins en var keyptur yfir til i8 í fyrra en situr nú yfir tilboðum frá atvinnuliðum í Þýskalandi, Ítalíu og Bandaríkjunum).

*

Varamaður: Ásmundur Ásmundsson (Ásmundur vakti fyrst athygli með gjörningaliði Nýlistasafnsins en hélt svo til Berlínar til að reyna fyrir sér í atvinnumennsku. Ásmundur snéri heim í fyrra eftir lítilsháttar meiðsl og leikur nú með liði Kling & Bang)

Varamaður:  Egill Sæbjörnsson (Egill hefur verið helsti sóknarmaður landsliðsins síðastliðin ár, en missti sæti sitt í aðalliðinu í fyrra. Hann hóf ferilinn með liði Gallerís Hlemms en hefur verið í atvinnumennsku í Berlín síðustu misserin. Hann stendur nú á krossgötum og hyggst reyna fyrir sér í Brasilíu. Egill lék nýverið gestaleik með liði i8.)

Varamaður:  Ólöf Björnsdóttir (Ólöf hóf feril sinn sem yngsti liðsmaður i8 á tíunda áratug síðustu aldar. Hún stundaði svo atvinnumennsku í Lundúnum en snéri heim fyrir fáeinum árum og leikur nú með Kling & Bang)

Landslið í gjörningum

Listaverk í hættu

Byggingaverktakar í Nýju Mexíkó eru greinilega í samskonar útþenslu og menn hafa verið á Íslandi síðustu ár og að virðist mun engin kreppa halla á þá þarna í Nýju Mexíkó. En þannig er mál með vexti að ásókn í að byggja á svæði sem nær til umhverfislistaverksins "The Lightning field" sem Walter de Maria gerði árið 1977 hafi hrist upp í DIA center í Bandaríkjunum sem nú hyggst safna yfir milljón dollurum til að kaupa landsvæðið svo að listaverkið fái að vera um kyrrt. Eða allavega ekki í miðri húsaþyrpingu.

Frá þessu greinir artforum.com og Art Newspaper, en stofnunin ku þegar búin að safna 900 þúsund dollurum til þessa.

Eldingasvæði de Maria er á "eldingasvæði. Verkið afmarkar landsvæði með 400 staurum sem standa 6 metra upp í loft og taka við eldingum sem slá niður. 

DIA Center eða DIA art foundation er "non-profit" stofnun sem stuðlar að uppbyggingu myndlistar og verndun myndlistarverka.

Á heimasíðu DIA  http://www.diacenter.org/  er einnig ákall til listunnenda vegna tillögu sem liggur fyrir hjá yfirvöldum í Utah um að leita eftir olíu í grennd við umhverfislistaverk Roberts Smithsons, The Spiral jetty, sem gæti vel innsiglað endalok þessa listaverks. Fylkisstjórn Utah mun taka ákvörðun um þetta málefni í næsta mánuði.

The Spiral Jetty er eitt þekktasta umhverfislistaverk sem um getur og er spírall sem gengur inn í Stóra Saltvatnið (The Great Salt Lake) í Utah.

Daniel Birnbaum sýningarstjóri á Feneyjartvíæringnum 2009.

Var rétt í þessu að fá þær fréttir að íslandsvinurinn Daniel Birnbaum hafi verið valinn sýningarstjóri yfir Arsenale  á næsta Feneyjartvíæringi.

Ég mundi segja þetta ágætis fréttir. Birnbaum er eðal "kjúrator"og gagnrýnandi, Sænskur gutti, fæddur 1963. Hann er formaður IASPIS (International Artist´s Studio Program in Sweden) en starfar mikið á meginlandinu og í Bandaríkjunum. 

Arsenale er annar helmingur tvíæringsins, og sá sem hefur verið í aukinni sókn á móti Giardini, þar sem löndin hafa sína fulltrúa.  Síðast var það Robert Storr sem sá um Arsenale og hlaut misjafna dóma fyrir sína vinnu.

Máski fáum við einhverja Norræna sveiflu á næsta biennal.  Allavega Ólaf Elíasson. Spurning hvort íslenskir  listamenn verði duglegir að "teika" Daniel næst þegar hann heimsækir okkur.

Annars er óvitað um þema Birnbaums annað en að hann sagði; "I will steer clear of the hierarchies dictated by commercial interests and fashion.''