Áfram Schnabel!

Tilkynnt hefur verið að Julian Schnabel sé á meðal leikstjóra sem bítast um Golden Globe verðlaunin í ár. Tilnefninguna hlýtur hann fyrir myndina Le Scaphaldre et le papillon (The Diving bell and the butterfly).  Þetta er þriðja mynd Schnabels, en allar hafa myndir hans verið byggðar á ævisögum listamanna.

Sú fyrsta heitir "Basquiat" (1996) og fjallar um félaga Schnabels í listinni, Jean-Michael Basquiat, önnur heitir "Before night falls" (2000) og fjallar um Kúbverska skáldið Reinaldo Arenas. Sú mynd rataði ekki einu sinni í bíó hér á landi, enda ekki "blockbuster" þrátt fyrir að Javier Bardem hafi sýnt snilldartúlkun á Arenas.  En Bardem hlaut óskarstilnefningu og Gullhnattartilnefningu fyrir afrekið, sem/og Gullljónið í Feneyjum, Independent spirit awards og verðlaun National society of  film critics fyrir besta leik í aðalhlutverki. Vona að sú nýjasta nái á hvíta tjaldið hér heima, en Þessi íslenska bíóeinokun er óttalega lömuð. Spurning með "Græna ljósið"? 

Nýjasta mynd Schnabels fjallar um Franska rithöfundinn Jean Dominique Bauby sem lifði glamur lífi en fékk slag og lamaðist.  Schnabel hlaut Cannes verðlaunin í ár fyrir leikstjórnina og er nú nefndur til Golden Globe.

Fyrir þá sem ekki þekkja Julian Schnabel, að þá skaust hann á stjörnuhimininn ásamt Jean-Michael Basquiat sem einn helsti fulltrúi Nýja expressjónismans eða New Image painting í Bandaríkjunum á níunda áratug síðustu aldar. Fantaflottur listmálari með uppblásið egó og sjálfstraust í lagi. Ég las bráðsmellna bók fyrir nokkrum árum, "Julian Schnabel by Julian Schnabel" þar sem hann fjallar á léttum nótum um málverkið og lætur allt flakka um listmarkaðinn og listelítuna í New York.

Áfram Schnabel!

Dægurgagnrýni eða skjalavarsla?

Ég sat á gagnrýnendaþingi Morgunblaðsins í gær. Missti reyndar af umræðunni eftir að framsöguerindum lauk þar sem ég þurfti að sinna kennslu.  Margt kom fram á þinginu eins og er greint frá á menningarsíðum blaðsins í dag. Tímabært var að fá yfirlýsingu frá Fríðu Björk þess efnis að Morgunblaðið gagnrýndi eingöngu atvinnumenn í atvinnuumhverfi. 

Unnar Örn fjallaði frá púlti um gagnrýni frá sjónarhorni myndlistarmanns og vildi hann sjá gagnrýni sem umræðuvettvang.  Er ég svo hjartanlega sammála honum með það. En til þess að skapa umræðu þarf allavega tvo til, en undanfarin ár er hafa gagnrýnendur Mbl. verið á eintali. Sárvantar að minnsta kosti annað dagblað til að sinna þessu líka, þannig að sýning hafi allavega tvo póla, máski sammála eða ósammála, til að byggja umræðuna á..

Unnar benti líka á að þar sem listasagan hafi ekki enn verið skráð eftir 1960 eru sýningar skjalfestar með gagnrýni. Þetta var athyglisverður punktur því fyrir mitt leyti ætti blaðagagnrýni ekki að hafa þá ábyrgð að vera skalavörður Íslenskrar menningar.  Ég sé dagblaðsgagnrýni fyrst og fremst sem dægurgagnrýni.

Þessvegna er ég hlynntur stjörnugjöf fyrir myndlistardóma, sem einnig kom til tals á þinginu, því það yrði fyrsta skrefið í afstöðu með dægurgagnrýninni og um leið hendir blaðið skjalfestingarábyrgðinni frá sér.  Þetta er reyndar umræða sem hefur verið í gangi meðal gagnrýnenda um heim allan. Þ.e. hvort að gagnrýni eigi að standa sem heimild án dóms (s.br. descriptive criticism) eða vera dægurgagnrýni (s.br. Cultural art criticism).

En eins og Fríða Björk opinberaði á þinginu, að þá greinir okkur myndlistargagnrýnendum Mbl. á með þetta.

Vildi að ég hefði getað setið umræðurnar til að ræða þessi mál. En ég hef ekki náð að fullkomna andlegt ástand mitt svo að ég geti verið mörgum stöðum í einu.

Listamaður kynntur: Gunther Fruthrunk

Fyrir aðra kynningu á listamanni ákvað ég að snúa mér að geometríunni og fjalla um listamann sem er mjög virtur í sínu heimalandi og einhverjum nágrannalöndum en nær ekki mikið út fyrir það, nema þá helst meðal innvígðra og einlægra áhugamanna um strangflatarlist.

       

Gunther Fruhtrunk heitir maðurinn og fæddist í Munchen árið 1923. Eftir framhaldsskóla hóf hann nám í arkitektúr. Hann hætti námi eftir 2 ár og klæddist þá snjógalla til að gegna herþjónustu hjá þriðja ríkinu í fjalllendi Finnlands í síðari heimstyrjöldinni. Leitandi að einhverri fegurð innan um óhugnað stríðsins hóf Fruhtrunk að mála landslagsmyndir og var  innblásinn af birtu og skörpum litum svæðisins.  

 Eftir stríð snéri hann sér alfarið að listum. Kynntist konstrúktivisma og Bauhaus stefnunni og heillaðist þá að strangflatarlist og gestalt (skynheildarfræði) kenningum. Árið 1954 fluttist Fruhtrunk til Parísar og starfaði nokkur ár sem aðstoðarmaður Fernands Legers og síðar hjá Jean Arp. 

 Fyrstu geometríur Fruthrunks voru akademískar, en á sjöunda áratugnum snéri hann sér að einfaldari formgerð og einblíndi á hrynjandi lita þar sem rendur brotna kerfisbundið og skapa skynvillur. Hann var því jafnan felldur við op list, þótt hann sé sjaldnast í hópi þeirra sem listasagan hefur sett í forgrunn þeirrar liststefnu, enda snerti listamaðurinn ekki síður mínimalisma sjöunda áratugarins  Þetta eru einstök málverk. Sjónrænt áleitin og áferðin spegilslétt. Nokkuð framsækin fyrir sinn tíma en standast samt tímans tönn og viss undanfari fyrir listamenn á borð við Daniel Buren og Olivier Mosset.  

Fruthrunk tók eigið líf á vinnustofu sinni árið 1982, þá 59 ára gamall.

Samsuða

Fór á tvær samantektir á málverkum safneigna. Annarsvegar ný aðföng Landsbankans sem eru til sýnis í austursal Kjarvalsstaða til loka ársins og hinsvegar málverk í eigu Gerðarsafns sem sýnd eru í tveimur efri sölum safnsins.

      

"Falinn fjársjóður" er yfirheiti sýningarinnar á Kjarvalstöðum sem vísar til málverks Jóhannesar Kjarval, Hvítasunnudagur, sem fannst í Danmörku í febrúar síðastliðinn og bankinn keypti fyrir metverð.  Er þetta Kjarvalsmálverk  ástæðan fyrir sýningunni og önnur verk fylgja með í upphengið. Ágætis samsuða, engu að síður.

Þetta er litfagurt verk eftir Kjarval. Nokkuð snemma í mótunarferlinu og einhverskonar blanda af "Skógarhöllinni" og "Skilningstrénu" og svo má tengja tíglamynstur við seinnitíma hraunmyndir. held þó að 22.milljónirnar sem það kostaði bankann hafi vakið meiri áhuga almennings á málverkinu en fagurfræðilegt inntakið.

Í Gerðarsafni má sjá  aðra  samsuðu.  Kom mér á óvart að safnið ætti fyrstu myndröð Birgis S. Birgissonar, "Ljóshærð höfuð, Norrænn kynstofn". Eitthvað sem ég hefði haldið að höfuðlistasafnið, Listasafn Íslands, hefði átt að festa á kaup. Síðan eru þarna topp verk eftir Guðmundu Andrésdóttur, Kristján Davíðsson og Eyborgu Guðmundsdóttur, snilling. 

Sérstök áhersla er á verk Baltasars Sampers, enda bæjarlistamaðurinn í ár. Alls á hann fimm málverk á sýningunni. Þar ber verkið "Völuspá" af. Grófgert og fjandi kraftmikil mynd. Stóð lengi vel frammi fyrir ferlíkinu og átti í góðu samtali við það.  Portrettmyndir Baltasars smella hinsvegar ekki alveg.  "Illustrative expressionism" sem virkar alltaf frekar tilgerðarlegur, fyrir mitt leyti.

Ég reyndist sjálfur eiga verk á báðum sýningunum.....

Listþerapísk heilunarstöð

Stofnun um almannaheill (Institution for the common good) er einskonar listþerapísk heilunarstöð sem Olga Bergmann og Valgerður Guðlaugsdóttir hafa komið fyrir í Nýlistasafninu.  

 

Geta gestir  gengið á milli afmarkaða stöðva þar sem Fraudískar, Jungískar, Gestaltískar, Primaltískar (eða hvað þetta heitir alltsaman) þerapíur eru í boði auk kynninga á félagslegri og náttúrulegri fegurð.  Með þessu hvítþvær gesturinn eigin sálartetur í nálægð listaverka, allt með réttu "Feng Shui" og listrænni nærgætni.

Þetta er sýning sem manni ber að gefa sér tíma með og stilla sig að, enda margþætt og metnaðarfull.  Enn ein rósin í hnappagat Nýlistasafnsins í ár.

Sjá nánar www.nylo.is

Stjörnur

Það er spennandi að sýna listaverk sín opinberlega í fyrsta sinn. Mín fyrsta sýning var í Nýlistasafninu árið 1994, samsýning 8 íslenskra myndlistarmanna sem höfðu verið í Hollandi. Ég var sá eini sem enn var á lokaári. Einn þáttur í spennunni var að lesa gagnrýni í fjölmiðlum.  Eiríkur Þorláksson skrifaði um sýninguna í Morgunblaðið, jákvætt og hughreystandi fyrir frumraunirnar. Jón Proppe skrifaði í DV, líka jákvætt en hafði einhverjar tengingar sem ég vildi leiðrétta við svo ég sendi svar til DV, en það var aldrei birt. Hannes Lárusson skrifaði í Pressuna og lét okkur fá það óþvegið.  Ég svaraði Hannesi, kallaði hann sjálfumglaðan og eitthvað meira. Pressan birti svarið og þar með mína fyrstu opinberu gagnrýni (sem reyndar var gagnrýni á gagnrýnandann). Já, ég var "besservisser" strax í námi. Þetta voru þrjár ólíkar nálganir þriggja ólíkra gagnrýnenda.

Undanfarin ár hefur Morgunblaðið eitt dagblaða sinnt myndlistargagnrýni og skrifaði ég m.a. pistil um málið í sumar þar sem ég kvartaði yfir áhugaleysi fjölmiðla á myndlistarumfjöllun og að eintal okkar á Mbl. væri ekki nóg til að halda lífi í opinberri myndlistarumræðu. Að hún væri í dauðateygjunum. En viti menn! Tímaritið Mannlíf hefur tekið kipp og ráðið til sín Jón Proppe, sem undanfarna mánuði hefur farið yfir það helsta í flórunni og gefið stjörnur.  Ég las meira að segja gagnrýni hjá honum um sýningu mína í Listasafni ASÍ í nýjasta riti blaðsins. Hann segir að ég sé“afslappaður töffari”og gefur mér fjórar stjörnur fyrir.Ég hef reyndar lesið þessi skrif Jóns í Mannlíf frá því að mér var bent á þau í sumar, en annars hafði ég aldrei flett tímaritinu (ekki einu sinni á tannlæknastofu), hvað þá keypt það. Þessi nýjung er blaðinu til mikils sóma.  Jón skrifar sem “lýsandi gagnrýnandi” (descriptive criticism) og fer vel með það form. Hann er afar fróður um listir, menningu og heimspeki.  Dómur Jóns kemur síðan í stjörnugjöfinni. Mörg blöð erlendis gefa stjörnur með myndlistardómum. Þ.á.m. “Time out” í New York og Lundúnum, sem væntanlega er fyrirmynd menningarefnis hjá Mannlífi.  Spurning hvort enn sé ekki vettvangur til að fara alla leið.  Að gefa út vikurit sem skannar mannlíf og menningu líkt og gert er í “Time out”.

Það hafa oft komið upp hugmyndir um hvort að myndlistargagnrýnendur Morgunblaðsins ættu að gefa stjörnur.  Það er gert í gagnrýni á kvikmyndir, geisladiska og tónleika, en ekki myndlist eða bókmenntir.  Það eru skiptar skoðanir um málið og því tilefni til skoðanakönnunar.

Raunveruleikagjörningur með óraunverulega sprengju

Listrými, s.s. safn eða gallerí, er verndarsvæði myndlistar þar sem gestir geta gengið að listinni vísri og listamaðurinn leikið sér innan þess ramma. Í almenningsrými lýtur listin öðrum lögmálum þar sem listamaðurinn þarf að taka tillit til umhverfisins og jafnvel virkni rýmis. Listrými getur hinsvegar  verið notað sem almenningsrými eins og 24 ára íslenskur myndlistarnemi  í Toronto í Kanada hefur kannað og fyrir vikið gæti þurft að sitja undir þungum dómi stjórnvalda.

 Að gera eftirmynd af sprengju og leggja hana frá sér í listasafni án þess að kynna það sem listaverk færir hugmyndina inn í almenningsrými.

Þetta er dæmigert Post-art (Sið list) þar sem listin verður að raunveruleikagjörningi og virknin fellst í  almennum viðbrögðum. Þ.e. að almenningur er ómeðvitandi þáttakandi í gjörningnum og án þeirra "raunverulegu" viðbragða er gjörningurinn einskins virði.

Á sínu 25. aldursári  færði Orson Welles sögu HG Welles, Innrásin frá Mars, í raunveruleikabúning, sem fréttaflutning í útvarpi og skapaði öngþveiti víða um Bandaríkin. Hann slapp við dóm þar sem að útvarpið hafði jú ráðið hann til verksins.

Ég velti fyrir mér í þessu samhengi hvar ábyrgð skólans liggur. Tveimur kennurum hefur verið vísað tímabundið frá starfi og nemanum líka. Verkið ku hafa verið unnið innan kennsludagskrár og þá hljóta kennarar að hafa fylgst með gangi mála, allavega ef ég er að kenna í LHÍ eða Fornámi MÍR að þá fylgist ég með nemendum og spegla hugmyndir þeirra.  Máski gekk neminn skrefi lengra en kennarar höfðu hugsað eða hann rætt við þá og hann raungert hugmynd upp á eigin spítur án þess að ígrunda afleiðingar þess.

Ég vildi ekki vera í sporum þriðja árs nemans og sendi honum stuðning minn hér. Leitt ef þetta skemmir fyrir honum listnám, hann er augljóslega hugmyndaríkur, og enn verra ef hann þarf að dúsa í fangelsi fyrir vikið. Ég leyfi mér þó að trúa að svo verði ekki, að dómari fari ekki að setja eitthvað fordæmi öðrum til viðvörunar, og hann sleppi með sektir og brottrekstur úr landi. Og umtalsverða athygli í fjölmiðlum -En mér dettur í hug kvikmyndin Art school Confidential (Terry Zwiggoff, 2006) í kjölfar þessa máls.

Hér er annar linkur um gjörninginn. http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20071129/bomb_hoax_071130/20071130?hub=CTVNewsAt11

Íslenskur listamaður í fangelsi í Toronto

Töfrandi tvenna

Listasafn Reykjavíkur býður borgarbúum og gestum annarsstaðar frá upp á sjónræna veislu í Hafnarhúsinu

Fyrst ber að nefna yfirlitsýningu Hreins Friðfinnssonar. Hreinn er vafalaust ástsælasti myndlistarmaður konsepttímabilsins á Íslandi og sá sem helst hefur haldið dampi af margrómuðum SÚM félagsskapnum (að Guðbergi Bergssyni undanskyldum, sem er ekki talinn með í myndlistarhópnum).

Þetta er semi-yfirlitssýning. Mikið af nýlegum verkum en eitthvað nær aftur til SÚM-verka áttunda áratugarins. Sýningin var áður í Serpentine gallery í Lundúnum.

List Hreins heyrir undir „Ljóðræna konseptlist“. Hreinn er ótrúlega næmur á fegurð í hinu smágerða og hversdagslega. Hann spilar talsvert með spegilmyndir, frá áþreifanleika til óáþreifanleika, sem einskonar tálsýn raunverunnar.  Þá virkar list Hreins dálítið sem niðji Belgíska málarans Rene Magritte (1898 - 1967) og spurningar hans um hlutinn, myndina af hlutnum og tungumálið.

 Önnur sýning sem boðið er upp á í Hafnarhúsinu heitir „Þreifað á himnunni“og er einkasýning Margrétar H. Blöndal.

Margrét vinnur með fundið efni, notað efni, sem geymir í sér sögu eða tilfinningu. Og merkilegt hve henni tekst að töfra fram fegurð úr „ómerkilegum“ efnivið.

Margrét vinnur efniviðinn inn í rýmið líkt og óhlutbundinn flöt. Mér finnst aðferð Margrétar eiga margt sameiginlegt með aðferðum Jessicu Stockholder og Söru Sze, nema hvað Margrét vill lúta rýminu eða gefst upp fyrir því á meðan þær stöllur takast á við rýmið og sigra.

Einhver ofurnæmni og viðkvæmni er í þessari innsetningu Margrétar og sjónrænt spilar hún vel með þetta erfiða rými („Súlnasalurinn“ svokallaður) sem tekur miklum breytingum eftir því hvar maður er staðsettur í því. Þannig sýnist það á einum stað hálf tómlegt en á öðrum er það fyllt.

Skylduheimsókn í Hafnarhúsið. Verst að þar fáist ekki betra kaffi.

http://www.listasafnreykjavikur.is

Stofulist

Fékk þessa mynd senda frá kunningja mínum.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Veit ekki hvað höfundur þessa "útilistaverks" heitir, en mér finnst það gefa orðræðunni um stofulist alveg nýja vídd.

Ragnar Kjartansson: Til hamingju Ísland

Jæja, þetta eru góðar fréttir. Ragnar kjartansson á biennalinn fyrir Íslands hönd.  Mér fannst þetta liggja fyrir eftir síðustu sýningu hans, Guð, í Nýló og nefndi það við einn í velnefndinni, sem setti upp svip og sagði að það væri nú búið að velja á biennalinn. Pókerfeisið var þvílíkt að ég hélt að nefndin hefði þar með klúðrað dæminu og ekki valið Ragnar. Og viti menn!...

En hversvegna Ragnar?

Biennallinn hefur þróast frá því að vera háleit heiðursmyndlistarsýning í það að vera kaupstefna og skemmtisýning. Valið snýst þá um einhvern sem fittar inn í það. Annað, og ekki síður mikilvægt, er að hér er verið að velja útflutningsvöru sem kann að sveipa landinu dýrðarljóma í útlöndum (og í íslenskum fjölmiðlum) Og ég held að Ragnar sé maðurinn til þess.

Ég hef reyndar heyrt  raddir segja að Ragnar sé of ungur og óþroskaður í myndlistinni.  En máski er það líka svolítið spennandi að hann geti hvorutveggja gert eitthvað stórfenglegt eða þá klúðrað dæminu gersamlega. Ragnar er nefnilega óútreiknanlegur.

Til hamingju Ísland!