Philippe Decrauzat

 Ég verð að játa að ef ég gæti skotist hvert sem er á morgun í einn dag eða svo að þá mundi ég fara til Vínar á sýningu Philippe Decrauzat, Secession, í Galerie Grafisches kabinett.

Decrauzat er einn sá heitasti í geometríunni um þessar mundir. Fæddur árið 1974 í Sviss og hefur sótt í geometrískar hefðir þarlendis.

 Hann þykir samt óþekkur formalisti og gefur hefðinni stundum langt nef,  Er það sem kallast "Formalist bad boy".

Ég sá sýninguna hans í Sviss institute í New York.  Hún pirraði gagnrýnanda "Time out", Adam E. Mendelhson, allverulega sem kallaði hana "Mishmash of artistic stardegies".

Ég var hins vegar ekki á sama máli.  Mér þótti mikið til hennar koma. Sýningin er með þeim eftirminnilegri sem ég hef séð á síðustu árum og hef fulla trú á að Secession sé alls ekki síðri. 

Ég hef fram í lok apríl til að skjótast.

Myndir

(Efri) Yfirlitsmynd frá sýningunni "Square" í Swiss Institute.

(Neðri) Yfirlitsmynd frá sýningunni "Secession" í Galerie Grafisches kabinett.

Á gráu svæði

Höfundarréttur er vandasamt fyrirbæri og kann að hefta hinn skapandi listamann rétt eins og að vernda afurðir hans. Sennilega fer myndlistin inn á mun grárra svæði í höfundarréttarmálum en aðrar listgreinar. 

Bandaríska myndlistarkonan Sherry Levine tók fyrir höfundarréttarvandamálið þegar hún ljósmyndaði ljósmyndir eftir Walker Evans og sýndi undir heitinu "After Walker Evans".  Það var enginn sjáanlegur munur á hennar ljósmyndum og ljósmyndum Evans. Hinsvegar var nálgun þeirra gerólík, þar sem að Evans var skrásetjari heimilda á kreppuárunum í Bandaríkjunum en Levine konseptlistamaður (Neo Conceptual art) sem vakti athygli á níunda áratugnum, einmitt fyrir þessar ljósmyndir af ljósmyndum.

Þetta var myndlistarstefna á níunda áratug síðustu aldar sem kallaðist "Yfirtökulist" (Aproppriation art) og snérist að mörgu leyti um umræðu frekar en ímyndir.

 Mike Bidlo kópéraði t.d. myndir eftir Picasso, Pollock og Warhol og kallaði þær "Ekki Picasso", Ekki Pollock" og "Ekki Warhol", David Diao endurgerði myndir eftir Malevich með smávægilegum en oft kómískum breytingum,  og þannig má áfram telja.

Mér þótti Philip Taaffe og David Diao einna  skemmtilegastir  yfirtökulistamannanna en Levine gekk þó ganga skrefið hvað lengst með ljósmyndunum og er að mörgu leyti áhugavert að sama ímyndin geti gengið í gegn um endurnýjun vegna annarrar nálgunar listamanns.

 Ef Levine hefði verið lögsótt og skipað að eyða ljósmyndum sínum væri listasagan því fátækari.

Mig minnir þó að Vignir Jóhannsson hafi lent í einhverjum lögsóknum þegar hann reyndi við yfirtökulistina og málaði Lóma Jóns Stefánssonar með viðbættum rauðum deplum.

Myndir: (Efri) Sherry Levine, After Walker Evans, 1981. (Neðri) David Diao, Black and White, 1988.

Höfundarréttur tekinn alvarlega

Ómetanlegur Pollock

Fyrir 549 milljónir króna kaupa menn goðsögn og það er ljóst að Jackson Pollock er hátt rísandi goðsögn enda fara verk hans upp í 900 milljónir króna, þegar vel liggur á. 

Listamaðurinn Jackson Pollock er hinsvegar ómetanlegur, enda að mínu mati einn af þremur mikilvægustu myndlistarmönnum sem hafa komið upp eftir síðari heimstyrjöldina (Leyfi hinum tveimur að fá frí í þessum skrifum).

En hversvegna er Pollock svona mikilvægur?  Hann var alls ekki fyrstur til að sletta málningu á striga. Hans Hoffman, sem Pollock sótti hjá námskeið, gerði það áður og sennilega Emil Schumacher líka.

En þeir stigu hinsvegar ekki dansinn sem Pollock steig. þeir voru enn að mála myndir á trönum og slettu smá málningu ofan á form og liti.  Pollock hefur vafalaust fengið sitt frá Hoffman, en hann tók samt skrefið til fulls og lagði strigann á gólfið og byggði málverkið frá grunni með því að sletta eins og óður maður. Og þannig opnaði Pollock tvær gáttir fyrir næstu kynslóð myndlistarmanna.

Sú fyrsta var að hann sprengdi málverkið frá trönunum og gerði það að athöfn (s.br. action painting).  En í kjölfar málverka Pollocks var pensillinn allt eins óþarfur og hófu listamenn að gera annarskonar tilraunir með gerð málverka, s.s. að stýra flæði lita með veltigrind, sprengja litablöðrur eða draga litaða nakta líkama eftir striga. Í beinan legg frá Pollock koma þá listamenn eins og  Helen Frankenthaler, Morris Louis, Yves Klein............

Hin sprengjan fólst í því að þegar listamenn á borð við Allan Kaprow og Hermann Nitcsh sáu myndir  Hans Namuths af Pollock vera að mála (eða sletta) rann upp fyrir þeim að athöfnin væri áhugaverðari en afraksturinn og upp frá því hófu þeir að fremja gjörninga eða "happenings".  En "Happenings"er nokkurskonar ritúall sem byggir á athöfn (action) eða framkvæmd s.br. gjörningur (að gera).

Pollock er að þessu leyti ómetanlegur hlekkur í listasögunni. Hann opnaði málverkið upp á gátt en gaf um leið listamönnum færi á að hafna því gersamlega og gera athöfnina eina og sér að listaverki. 

Verk eftir Pollock selt á 8 milljónir dala

Skrípa abstrakt

Er að lesa bók um "Comic abstractions" sem var gefin út í tilefni af samnefndri sýningu í MoMA í fyrra sem Raxana Marcoci, sýningarstjóri gerði úttekt á.

Þetta er forvitnileg bók með skírskotanir í teiknimyndir og hvernig sá heimur hefur haft áhrif á listina. Og í þessu tilfelli er það abstraktlistin.

Þarna eru listamenn á borð við Polly Apfelbaum, Inka Essenhigh, Arturo Herrera, Michel Majerus og Rivane Neuenschwander. Ég verð að játa að mín myndlist mundi eflaust flokkast innan þessarar skilgreiningar.

Það er dálítið skrítið að sýningarstjórinn taki þetta ekki lengra aftur í tíma í bókinni því hún áætlar að þetta sé alger nýjung, að poppkúltúrinn birtist fyrst í abstraktlistinni á síðastliðnum 10 árum eða svo.

Mér þykir hún sniðganga sænska listamanninn Öyvind Fahlström, sem hafði algera sérstöðu í popplistinni á sínum tíma, m.a. fyrir þær sakir að mála abstrakt, eða í það minnsta semi-abstrakt eins og margir listamennirnir sem Marcoci telur innan skrípa-abstraktsins.  Fahlström er einn af mínum uppáhalds Norrænu listamönnum. Og er tvímælalaust vanmetinn á alþjóðlega vísu, ekki síst þegar hann er sniðgenginn í þessu samhengi.

Einnig mundi ég segja bandaríkjamanninn Carroll Dunham eiga þarna eitthvað inni, en Dunham var að fást við sjálfráða abstraktsjón sem var samofin teiknimyndakúltúrnum fyrir um 25 árum.

Svo má vel hugsa upp fleiri listamenn í þennan pakka.

Birti af því tilefni mynd af verki eftir Fahlström... Sitting frá árinu 1962 (uppi) og mynd af verki eftir Dunham...Age of rectangles frá árinu 1983 (niðri).

Að mála Monu Lisu

Í tilefni greinar sem ég skrifaði fyrir Lesbók í dag um Monu Lisu, fæðingu og dauða hennar, birti ég hér kennsluefni í margmiðlunarformi.

Hvernig á að mála Monu Lisu með Microsoft málningu.

En mér gengur ómögulega að festa youTube beint á bloggið þannig að ég læt þennan hlekk duga

http://www.youtube.com/watch?v=uk2sPl_Z7ZU

Frelsi frá forminu

Hef verið í smá viðræðum á bloggi Yddarans varðandi Kvikmyndir eftir handriti Charlie Kaufman. Michel Gondry kom þá til tals og langaði mig þess vegna til að minnast lítillega á myndlist og kvikmyndir, en Gondry er líka installasjón-listamaður og sýnir einmitt um þessar mundir í Deitch projects í New York sýningu sem heitir Be kind rewind (sjá yfirlitsmynd af sýningu). Þetta er sami titill og kvikmynd hans sem er þessa dagana í bíói, en hann sýndi einmitt áður í Deitch projects árið 2006 installasjón sem hét Science of sleep.

Það er áhugavert að spá í hvaða kvikmyndagerðarmenn eru einnig í myndlist og hver munurinn er á kvikmyndaverkum þeirra og annarra. Má t.d. nefna David Lynch, Peter Greenway og Derek Jarman.  Sá síðastnefndi er fyrir mitt leyti brautryðjandi í því að fleyta þessi mörk kvikmyndar og myndlistar, eins og algengt er í dag, og viss undanfari fyrir t.d.  Matthew Barney. Kvikmyndin The Garden" er gott dæmi um það.

Þessir menn styðjast umfram allt við hið sjónræna og eru tormeltir, sérstaklega í samanburði við kvikmyndasamsteypumyndir frá Bandaríkjunum.

Í sinni síðustu mynd, Inland Empire, þótti mér David Lynch færa sig lengra inn á þetta svið tilraunakenndar og frelsis frá forminu.

Vangaveltur vegna gjörnings

Ég hef verið samvinnu við Króatískan sýningarstjóra, Radmilu-Ivu Jankovic að nafni, í því að koma á laggirnar sýningu á Króatískri samtímalist  í Gallery 100° (Orkuveitu Reykjavíkur) á næstu Listahátíð í Reykjavík.

Megin ástæðan fyrir því að ég lagði út í þessa vinnu er að ég sat fyrirlestur hjá Radmilu í New York þar sem hún kynnti ýmiss verkefni Króatískra listamanna, en hún starfar sem sýningarstjóri hjá Samtímalistasafninu í Zagreb og sérhæfir sig í list í almenningsrými.

Ég heillaðist að hráleika í list Króatanna en að sama skapi sá ég sögulega tengingu við Íslenska myndlist, sterkur "konseptúal" grunnur og afstrakt hefð.  Auk þess hafa þau búið við einangrun eins og við en sitja nú undir hnattvæðingu með opna arma, líkt og við.

Ég fékk sendar myndir frá Radmilu í fyrradag af gjörningi Slavens Tolj í New York, en Tolj er sennilega þekktasti samtímalistamaður Króata, video og gjörningalistamaður, og verður á meðal sýnenda á listahátíðinni í vor.

Gjörningurinn er í stuttu máli þannig að listamaðurinn situr við borð með eina vodka og eina Jack Daniels (Vín-andi Austur Evrópu og Bandaríkjanna) sem hann drekkur til skiptis. Eftir dágóða stund má sjá þjáningu og ógeð í andliti hans en hann heldur ótrauður áfram þar til hann endar í súrefnisgrímu á spítala.

Það er eitthvað svo heillandi hrátt, óvægið og "primitíft" í þessu að ég fór að hugsa gjörninginn í íslensku samhengi og slóg mig að "primitismi" er gersamlega dottinn út úr íslenskri myndlist. Í besta falli sjáum við Gabríelu Friðriksdóttur sinna þessu á Listasafni íslands en það er á einhverju teiknimyndastigi og mjög "hannað".  Íslenskir myndlistarmenn eru einfaldlega orðnir "siðprúðir", jafnvel "borgaralegir".

Við eigum vissulega "primitíf" tilþrif í listasögunni okkar, allt frá Svavari Guðnasyni til Ólafs Lárussonar. En teiknimyndakúltúrinn, sjónvarps og popp -menning hefur tekið yfir. Auk þess erum við ofurseld kaldhæðni.  Það er í sjálfu sér ekkert rangt í þessu, þannig er þetta bara. En forvitnilegt að spá í "hvers vegna?"

Þess má svo geta að Slaven Tolj mun fremja gjörning í orkuveitunni þegar Króatarnir opna í maí næstkomandi.  Sem/og kollegi hans, Sinisa Labrovic, en hann er ekki síður hrár og óvæginn í sínum gjörningum.  Birti hér mynd af gjörningi hans "Að sleikja hæla", þar sem gestum á sýningu bauðst að setjast og láta listamanninn sleikja á þeim fæturna.

Fyrsta tilnefning til næstu Sjónlistaverðlauna

Drattaðist á sýningarölt eftir tveggja vikna flensu (tvær í röð, held ég) og skoðaði m.a. sýningu Birgis S. Birgissonar, Auðmýkt,  í Gallery Turpentine.

Þetta eru viðkunnanlegar kitsch styttur málaðar ljóshærðar og síðan ljósmyndaðar frá öllum hliðum. Eitthvað undurfagurt gerist við þennan einfalda gjörning og maður er minntur á bilið á milli hlutar og myndar, listaverks og áhorfenda, listaverks og rýmis, áhorfanda og rýmis. 

Er á því að eftir þessa sýningu og Ljóshærðar fegurðardrottningar á Kjarvalsstöðum hafi Birgir áunnið sér tilnefningu til næstu Sjónlistaverðlauna.

Tilraunasemi, gróska og uppvöxtur

Þetta er sæmilegasta úttekt hjá Einari Fal í Lesbókinni í ljósi einkavæðingar og nú "kreppu". Fínt að drepa á þessu ástandi. Og finn ég mig tilneyddan að leggja orð í belg.

Aukið fé úr einkageira til myndlistarstofnana léttir vissulega á hjá stofnunum og gefur þeim færi á að leggja kostnað í sýningar og greiða kannski listamönnum fyrir vinnuna, en oft er það þannig að allir fá greitt sem koma að uppsetningu sýningar nema myndlistarmenninrir sjálfir. Hins vegar er það áhyggjuefni þegar liststofnanir treysta fjárstyrk fyrirtækja, því það kann að leiða til afturhaldsemi  í sýningum til að styggja ekki velgjörðamenn.

Einnig sækja liststofnanir sér fé með því að leigja út aðstöðu fyrir fundi og veislur innan húsakynna sinna. Og þykir mér það heldur báglegt og setur jafnvel listinni skorður.  Tala ekki um listamenn sem vilja fá frjálsar hendur með rými.

Einar talar líka um starfslaun listamanna, en þau eru stuðningur við framvindu listar. Ef bara þeir söluhæstu eiga að lifa af að þá færi listin fljótt niðurávið.  Er mér minnisstætt samtal sem ég átti fyrir nokkrum árum við menn í hugbúnaðargeiranum sem töluðu um mikilvægi þess að ríkið styrkti rannsóknir á hugbúnaði þannig að Ísland yrði samkeppnishæft á því sviði.  Þegar talið snérist að myndlist breyttist viðhorfið og einn spurði mig "Hversvegna mála ekki fleiri listamenn eins og Tolli, hann selur svo vel?"

Starfslaunin eru rannsóknar og verkefnastyrkir. Og þar sem ég ber fyrst og fremst hagsmuni myndlistar fyrir brjósti að þá tel ég brýnt að lagfæra misræmi í úthlutun á milli listgreina, en það er óréttlætanlegt að úr 144 umsóknum til launasjóðs rithöfunda þá hljóta 74 laun (frá 3 mán - 3 ára launa) en af 165 umsóknum til launasjóðs myndlistarmanna eru 32 sem hljóta laun (frá ferðastyrkjum til 2 ára launa).

Það er vaninn á BÍL fundum (Bandalag Íslenskra Listamanna) þegar þetta misræmi kemur til tals að rithöfundar séu þessu sammála en álykta að BÍL ætti að berjast fyrir hækkun hjá öllum en ekki bara myndlistarmönnum. SÍM (Samband Íslenskra Myndlistarmanna) hefur kyngt þessu, og er ég ekki saklaus í þeim efnum þar sem ég sat í stjórn SÍM í einni slíkri umræðu hjá BÍL. En Menntamálaráðuneytið hefur fyrir löngu ákveðið að fjölga ekki launamánuðum og tvíeflist í þeirri afstöðu í "kreppuástandi".

Nú er því tími til kominn fyrir myndlistarmenn að berjast fyrir eigin hagsmunum og krefjist þess að ef Menntamálaráðuneytið ætlar ekki að fjölga mánuðum, og þá sérstaklega til myndlistar, að Launasjóður myndlistarmanna fái hluta af þeim mánuðum sem áætlaðir eru til rithöfunda (Þessi tillaga væri sem olía á eld á BÍL fundi). Slíkt væri einfaldlega leiðrétting á misræmi, enda löngu úrelt viðhorf að Ísland sé bókmenntaþjóð. Í dag er allt að gerast í myndlistinni, tilraunasemi, gróska og uppvöxtur.

Menning sækir aukið fé í einkageirann

Nakin neðanjarðar

Í eina tíð var orðið "klám" notað sem andheiti lista. Að klæmast á einhverju var þá þvert gegn fagurfræðilegu markmiði listarinnar.

Í Grikklandi til forna æfðu íþróttamenn naktir fyrir augum almennings. Ástæðan var ekki til að áhorfendur gætu fengið órum sínum svalað á áhorfendapöllum heldur var stæltur og nakinn mannslíkami vísir að fullkomnun. 

Á endurreisnartímum leituðu listamenn aftur til hinna Grísku gilda, og þótt óneitanlega sé miðaldarbragur á ímyndum Lucas Cranachs, líkaminn sléttur og útlimir smágerðir, þá tilheyrir hann endurreisnartímanum. 

Venus er ástar og frjósemisgyðja Rómverja, sú hin sama og Grikkir kölluðu Afródítu.  Venusarmynd Cranachs er því gyðjuímynd og yfir henni býr fagurfræðileg dulúð sem m.a. leynist í fáguðu handverki listamannsins. Líkaminn er í "contrapposto" (S-laga stelling) eins og tíðkst með venusarmyndir allt aftur til Grikkja og í nektinni fellst upphafning í líkingu við nekt Grikkjanna.

Með klámvæðingu nútímans hefur dulúð nektarinnar verið afhjúpuð og fólk er þar af leiðandi gjarnt á að sjá klám út úr allri nekt. Þannig sjá talsmenn neðanjarðarlestakerfisins í London greinilega mynd Cranachs og segja viðmiðunarreglur hafa verið brotnar, "að ekki megi sýna naktar persónur í auglýsingum". En nekt er ekki endilega ósiðleg og síst í 500 ára gömlu málverki sem sýnir ásýnd guðlegrar veru úr fornum trúarbrögðum. Hér er hreinlega verið að banna háleita fagurfræði af ótta við mistúlkun eða hugsanaglæpi (Big brother is watching you).

Rétt er þó að geta þess að myndin sem birtist með fréttinni í Morgunblaðinu er af annarri Venusarmynd Cranachs. Hann gerði nokkrar.  Þær eru þó aldrei kviknaktar. Umrædd Venus er með hálsfesti og gegnsæja hulu. En sú sem birtist í blaðinu er einnig með hatt.

Mynd af nakinni Venus bönnuð í lestum London